Ludzka kreatywność nie zna granic. Oto najciekawsze improwizacje z wojny w Ukrainie

Rok wojny w Ukrainie przyniósł nam ogromną liczbę przypadków improwizacji polowej, która miała np. wykorzystać w jakiś sposób niekompatybilne uzbrojenie czy zwiększyć poziom ochrony pojazdów. Opisujemy najciekawsze przypadki czasem wręcz genialnych lub skrajnie głupich rozwiązań.

Wojna w Ukrainie na szeroką skalę pokazała światu, jak ogromną przewagę walczącej stronie dają nawet komercyjne bezzałogowce, które są wykorzystywane w wielu zadaniach. Warto jednak zaznaczyć, że tylko jedna trzecia lotów kończy się wykonaniem zadania, a poziom ich strat to aż 90 proc. i zazwyczaj średnia długość "życia" drona to trzy, góra sześć lotów. Nie jest to jednak aż tak krytycznym problemem, ponieważ drona wielokrotnie łatwiej zastąpić niż człowieka.

Najczęściej jest to wykorzystanie dronów w roli rozpoznawczej, w której mają one wykryć przeciwnika, a następnie naprowadzić na niego ogień artylerii. Co ciekawe Ukraińcy wykorzystują do przyśpieszenia komunikacji pomiędzy zwiadowcą a artylerzystą poza przeznaczonym do tego oprogramowaniem GIS Arta nawet komercyjne rozwiązania pokroju np. Google Meet.

Działają one w charakterze improwizowanego systemu ISR (Intelligence, Surveillance and Reconnaissance), w ramach którego np. w czasie rzeczywistym stream jest nadawany do centrum dowodzenia lub nawet do artylerzystów mogących na bieżąco podglądać efekty ich pracy i dokonywać poprawek. Wymagają one co prawda dostępu do internetu początkowo zapewnianego przez naziemną infrastrukturę cywilną, ale z czasem źródłem internetu stały się satelity Starlink.

Inne zastosowania obejmują wykorzystanie dronów w charakterze "latających karetek" dostarczających rannym lub sanitariuszom opatrunki, a także lekkich bombowców zrzucających na Rosjan granaty czy nawet pociski moździerzowe w przypadku modeli z większym udźwigiem.

Ostatnio z kolei pojawiło się wiele przypadków wykorzystania dronów typu FPV (widok z perspektywy pierwszej osoby) w charakterze improwizowanej amunicji krążącej nazywanej też dronami "kamikadze". Ukraińcy wykorzystują tutaj najczęściej broń wymagającą narażenia strzelca na duże niebezpieczeństwo lub zdobyczną amunicję niekompatybilną z posiadanym uzbrojeniem.

Do pierwszej kategorii możemy zaliczyć np. powszechne granaty przeciwpancerne PG-7VL z granatników przeciwpancernych RPG-7 zdolne przepalić do 500 mm stali. Ich użycie wymaga podejścia bardzo blisko celu (200/300 m) i można nimi bezpiecznie strzelać wyłącznie w terenie otwartym.

Ponadto te granaty - w przeciwieństwie do nowszych PG-7VT - są bezbronne nawet przeciwko staremu pancerzowi reaktywnemu Kontakt-1 lub nawet pancerzowi prętowemu. Podobnie ma to miejsce w przypadku pamiętających II wojnę światową ręcznych granatów przeciwpancernych RKG-3.

Z kolei do drugiej kategorii należą przeciwpancerne bomblety z przejętej od Rosjan amunicji kasetowej począwszy od bomb, a skończywszy na artyleryjskiej niepasującej do ukraińskich systemów. W ten oto sposób wykorzystywana jest amunicja, która - wydawałoby się - jest nieprzydatna. Mowa tu o bombletach przeciwpiechotnych lub przeciwpancernych, które są w stanie wyeliminować np. piechotę w okopach lub bojowe wozy piechoty z rodziny BMP.

Powszechne zarówno po stronie Ukraińców, jak i Rosjan stały się też przeróbki wielkokalibrowych karabinów maszynowych (DSzK/DSzKM lub NSWT) stosowanych na czołgach, dostosowujące je do pełnienia funkcji ogromnych uniwersalnych karabinów maszynowych.

W ich przypadku nie ma kolby wraz z poduszką policzkową, dwójnogu czy klasycznego mechanizmu spustowego, bowiem tam mamy zazwyczaj elektrospust. Te wszystkie elementy wraz z niezbędnym ogromnym hamulcem wylotowym zdolnym zredukować odrzut o nawet 50 proc. i bazą pod np. celownik optyczny są dodawane w polowych warsztatach.

W zależności od użytego karabinu po modyfikacji może on ważyć nawet ponad 40 kg i mierzyć ponad 2 m długości. To sprawia, że karabin jest zazwyczaj przenoszony przez dwóch żołnierzy i używany w okopach jako punkt ogniowy.

Dzięki zastosowaniu potężniejszej amunicji kal. 12,7x108 mm wielkokalibrowe karabiny maszynowe oferują znacznie lepsze możliwości przebijania osłon w postaci: wraków, drzew, płyt balistycznych i polowych fortyfikacji ziemnych na odległościach nawet ponad 2 km niż klasyczne karabiny maszynowe zasilane amunicją kal. 7,62x51 mm NATO bądź 7,62x54R mm.

Dla porównania energia wylotowa pocisków z wkm-ów DSzK czy NSWT to około 16 J, podczas gdy dla najpopularniejszych na froncie karabinów PK/PKM jest to ponad 3 tys. J. Mamy więc sytuację, gdzie nawet na dystansie 1 km energia pocisku wystrzelonego z DSzK czy NSWT jest wyższa niż pocisku wystrzelonego z klasycznego karabinu tuż po wylocie z lufy.

Co więcej, te wielkokalibrowe karabiny poza możliwością przebicia nawet najlepszych płyt balistycznych stosowanych w kamizelkach kuloodpornych są w stanie wyeliminować nawet bojowe wozy piechoty BMP-2 z 300/400 metrów.

W Ukrainie pojawiły się także przypadki wykorzystania zapasów niekierowanych pocisków rakietowych S-8 kal. 80 mm na pick-upach bądź na transporterach MT-LB w roli artylerii rakietowej krótkiego zasięgu. Rakiety S-8 były masowo produkowane za czasów ZSRR i stanowiły jeden z głównych rodzajów uzbrojenia dla lotnictwa.

Okazało się, że ukraińskie lotnictwo ma nadmiar tych rakiet w stosunku do potrzeb i swoich możliwości, toteż zdecydowano się je wykorzystać w charakterze artylerii. Rakiety S-8 przy wystrzeleniu z powietrza mają zasięg około 4 km, ale w użyciu lądowym będzie to o około połowę mniej. Najpowszechniejsze są rakiety w wersji z głowicą odłamkowo-burzącą, ale występowały też warianty termobaryczne oraz z tandemową głowicą kumulacyjną.

Podobnie miało to miejsce większymi rakietami kal. 122 mm stosowanymi w wyrzutniach BM-21 Grad. Okazało się, że Ukraińcy zdobyli na Rosjanach znaczną liczbę rakiet kal. 122, ale wyrzutnie BM-21 Grad były w sporej mierze niesprawne. Problem rozwiązano poprzez wycięcie fragmentów wyrzutni osadzonych na miniaturowych ciężarówkach Unimog czy na lawecie holowanej przez pick-upa ochrzczonej jako "Wiedźmin".

Ta artyleria dysponowała już zasięgiem 20 km lub większym w przypadku nowszych rakiet, ale celność prowadzonego ostrzału jest gorsza, ponieważ sztywność całej konstrukcji jest dużo mniejsza niż w fabrycznym BM-21 Grad. Ponadto Ukraińcy zbudowali też niszczyciela czołgów z wykorzystaniem armaty T-12 Rapira na podwoziu MT-LB czy wykorzystali kamery przemysłowe, aby zwiększyć możliwości zwalczania dronów Shahed przez jugosłowiańskie działka M75 kal. 20 mm. Na uznanie zasługuje też przystosowanie ciężarówki jako platformy do odpalania pocisków Brimstone.

Z drugiej strony mamy modyfikacje, które zamiast poprawy powodują same problemy, w których prym wydają się wieść Rosjanie. Jeszcze na początku wojny widzieliśmy okładanie ciężarówek drewnem w celu ochrony chłodnic, co powodowało ich przegrzewanie. Widziane były także przypadki wykorzystania siana i starych dywanów do maskowania, a później na pojazdy i czołgi trafiał chyba cały okoliczny złom.

Najsłynniejsze były klatki na wieżach czołgów, które miały w teorii je uchronić przed FGM-148 Javelin, ale w rzeczywistości tylko zwiększały masę i sylwetkę czołgu, ułatwiając jego wykrycie, a także utrudniały załodze operowanie karabinem maszynowym umieszczonym na wieży lub ucieczkę z czołgu. Klatki zostały ostatecznie wycofane z użycia, ale Rosjanie zastanawiają się nad ich przywróceniem. Mają one szansę ochronić czołg przed starą bronią przeciwpancerną zrzucaną przez komercyjne drony.

Z czasem nastała też "moda" na obkładanie pojazdów lekko opancerzonych - i nie tylko - złomem oraz kostkami pancerza reaktywnego Kontakt-1 zabranymi z czołgów. Te w praktyce poza zwiększeniem masy negatywnie wpływającej na mobilność i lekką poprawą ochrony w stosunku do broni strzeleckiej zamieniają pojazd w jeżdżącą bombę.

Każde trafienie czymkolwiek pokroju pocisku z armaty kal. 20 mm w górę zdetonuje kostkę ERA, która zadziała niczym głowica odkształcalna i zabije wszystkich wewnątrz "chronionego" pojazdu.

Improwizacje na wojnie były od zawsze, ale ukraińskie dzieła wyglądają jak zaprojektowane do wykonywania konkretnych zadań, podczas gdy rosyjskie to zazwyczaj dokładanie złomu i nie tylko bez żadnego ładu i składu, ale i bez oglądania się na konsekwencje.