Pociski M829A4 dla polskich Abramsów. Najskuteczniejsza amunicja świata

Wraz z zakupem 250 czołgów Abrams M1A2 SEPv3 (kolejnych 116 czołgów to starszy wariant M1A1 FEP) Polska otrzymała od Stanów Zjednoczonych zgodę na zakup amunicji czołgowej, w tym pocisków przeciwpancernych KEW-A1.

Wywołało to wiele kontrowersji, bo KEW-A1 to amunicja 20-letnia, która może nie przebić czołowych pancerzy rosyjskich czołgów, osłoniętych nowoczesnym pancerzem reaktywnym.

Wątpliwości rozwiał dopiero komunikat MON, w którym podkreślono, że KEW-A1 to amunicja pomostowa, a docelowo polskie czołgi mają otrzymać nowoczesną, przeznaczoną dla użytkowników eksportowych amunicję KEW-A4. To amerykańska wersja niemieckich pocisków DM63A1, stosowanych w Leopardach 2PL i 2A5. Jej penetrator jest wykonany z wolframu.

Zobacz także: Czy to sprzęt NATO, czy rosyjski?

W takim kontekście sensacyjnie zabrzmiały późniejsze doniesienia o zgodzie Amerykanów na zakup przez Polskę bardzo dużej liczby amunicji M829A4. Nie jest to amunicja "eksportowa", tylko dokładnie taka sama, jaką stosuje armia USA, a zarazem prawdopodobnie najskuteczniejsza czołgowa amunicja przeciwpancerna na świecie.

Sekretem jej skuteczności jest m.in. bardzo długi penetrator (800-mm) ze zubożonego uranu. Zanim nowoczesna amunicja zdołała dotrzeć do Polski, koncern Northrop Grumman ogłosił koniec jej produkcji.

Wątpliwości co do przyszłego uzbrojenia polskich Abramsów rozwiała cytowana przez Defence 24 Agencja Uzbrojenia.

W praktyce oznacza to, że po zakończeniu produkcji na potrzeby armii USA, na podstawie kolejnej umowy rozpocznie się produkcja kilkudziesięciu tysięcy pocisków zamówionych przez Polskę. Dlaczego – mimo istnienia m.in. niemieckich i południowokoreańskich alternatyw – to właśnie pociski M829A4 mają tak duże znaczenie?

Pocisk M829 pierwszej generacji powstał w latach 80. XX w. jako odpowiedź na poważny problem amerykańskich czołgów. Był nim fakt, że w tamtym czasie zmodernizowany wariant Abramsa z armatą kal. 120 mm (M1A1) ustępował niemieckiemu Leopardowi 2A4 skutecznością ognia przeciwpancernego.

Rozwiązaniem tego problemu okazało się opracowanie przez USA nowego pocisku podkalibrowego (czyli o średnicy mniejszej od kalibru lufy) o nazwie M829. Jego wariant rozwojowy M829A1 przeszedł chrzest bojowy podczas operacji Pustynna Burza.

To właśnie wówczas – za sprawą wysokiej skuteczności (część źródeł wskazuje także na połysk wolframowych penetratorów) – zyskał przydomek "srebrna kula" (silver bullet), nawiązujący do broni, która w legendach skutecznie zabijała różne potwory.

Skuteczność "srebrnej kuli" została potwierdzona, ale tylko wobec sowieckich czołgów starszej generacji, opracowanych do połowy lat 80. Nowsze sowieckie maszyny, którymi nie dysponował Irak, jak T-80U czy T-80UD, wyposażono w lepsze, trudniejsze do przebicia pancerze.

Z myślą o niszczeniu tych maszyn powstał ulepszony wariant pocisku M829A2, który wszedł do służby w 1994 r. Dziewięć lat później Amerykanie certyfikowali kolejną wersję – pocisk M829A3, opracowany z myślą o niszczeniu czołgów osłoniętych pancerzem reaktywnym.

Nowy wariant wyróżniał się zastosowaniem prekursora, uderzającego w cel przed właściwym penetratorem. Miało to zdetonować pancerz reaktywny, torując tym samym drogę uranowemu penetratorowi, którego celem było przebicie odsłoniętego, głównego pancerza.

Produkcja najnowszej wersji pocisku – M829A4 – rozpoczęła się w 2016 r. Podobnie jak w przypadku poprzedniego wariantu, w pocisku zastosowano dzielony penetrator. Został on zbudowany tak, aby dzięki nieco większemu oporowi aerodynamicznemu jego główny, dłuższy element w czasie lotu pozostał w tyle za szybciej lecącym prekursorem.

Pozwala to niszczyć rosyjskie czołgi osłonięte najnowszymi wersjami "ciężkiego" pancerza reaktywnego, wyposażonymi w stalowe płyty, których zadaniem jest uszkodzenie penetratora pocisku przeciwpancernego. Pancerz reaktywny jest w tym przypadku detonowany przez prekursor, który oczyszcza w ten sposób miejsce, gdzie ułamek sekundy później uderza właściwy, uranowy penetrator.

Ma on długość ok. 800 mm a jego średnica to zaledwie 25 mm (dane dla wersji M829A3). Wyglądem przypomina bełt kuszy. Ze względu na bardzo małą średnicę podczas strzału jest prowadzony przez lufę w odrzucanej obudowie – tzw. sabocie, która po opuszczeniu lufy odpada, a "strzała" kontynuuje lot w kierunku celu.

Cecha ta jest uwzględniona w nazwie typu pocisku: APFSDS (armour-piercing, fin stabilised, discarding sabot, co oznacza "podkalibrowy stabilizowany brzechwowo z odrzucanym sabotem").

Za sprawą bardzo dużej gęstości (dlatego używa się "ciężkiego" wolframu albo uranu) długi penetrator uderzając w pojazd przekazuje swoją energię na bardzo małą powierzchnię, dzięki czemu jest w stanie wybić w pancerzu otwór i porazić wnętrze czołgu.

Wojna w Ukrainie dobitnie pokazuje, jak istotne są własne zdolności w zakresie produkcji oraz serwisowania broni i amunicji. W tym kontekście zakup przez nas czołgów Abrams prezentuje się jako jeden z najbardziej kompleksowych, polskich zakupów uzbrojenia w XXI wieku.

Wynika to z faktu, że kupujemy nie tylko czołgi, ale cały ekosystem, pozwalający na ich skuteczne użycie. Chodzi m.in. o 17 mostów towarzyszących M1074 Joint Assault Bridge, czołgi saperskie M1150 ABV czy 26 wozów zabezpieczenia technicznego M88A2 Hercules.

Polska pozyskuje też zdolności do napraw i serwisowania kupionego sprzętu, w tym turbin gazowych, elementów układu napędowego i elektroniki. Wiąże się to z powstaniem w Poznaniu centrum serwisowego, obsługującego polskie czołgi, ale także amerykański sprzęt stacjonujący w Europie i – potencjalnie – czołgi naszych sojuszników (54 czołgi Abrams kupiła także Rumunia, a 31 trafiło do Ukrainy).

Elementem tych zdolności jest także rozwinięcie w Polsce produkcji amunicji, o czym w wywiadzie dla Defence 24 wspominała prezeska koncernu Northrop Grumman, Kathy Warden.

Obok najbardziej zaawansowanych pocisków przeciwpancernych M829A4 w grę wchodzi również produkcja innych rodzajów amunicji dla Abramsów. Chodzi m.in. o wspomniane już pociski KEW-A4, a także o nowoczesne, programowalne pociski M1147.

M1147 to pocisk uniwersalny. Jego wyjątkową cechą jest możliwość zaprogramowania przed strzałem momentu wybuchu.

Dzięki temu M1147 pozwala na zwalczanie szerokiego spektrum celów – od odsłoniętej siły żywej (pocisk detonuje nad żołnierzami), poprzez lżej opancerzone pojazdy (pocisk detonuje po uderzeniu), po umocnienia (pocisk detonuje z opóźnieniem, gdy wniknie np. do wnętrza bunkra). Może też zwalczać cele ukryte za przeszkodami (detonacja następuje nad celem, aby porazić go mimo ukrycia).

Ich produkcja w Polsce ma wejść w skład offsetu, pozyskanego wraz z realizacją programu Wisła. Jego elementem jest zakup w USA systemu przeciwlotniczego Patriot i radarów LTAMDS.