Samoloty 6. generacji. Przyszłość lotnictwa wojskowego

Za pierwszy produkowany seryjnie samolot 5. generacji jest uznawany F-22 Raptor. Jego prototyp wzniósł się w powietrze w 1990 roku, a maszyna była tak nowatorska i bezkompromisowa, a zarazem droga, że do dzisiaj – ponad 30 lat później – nikt na świecie nie zdołał zbudować niczego, co w zakresie walki w powietrzu dorównywałoby Raptorowi.

Mimo upływu czasu nie ma on zresztą wielkiej konkurencji – Stany Zjednoczone, a za nimi grono sojuszników, eksploatują samoloty F-35 Lightning II (zbudowane według innych założeń), Chiny – myśliwiec przewagi powietrznej J-20 , który mimo upływu lat ma problem z docelowym napędem, a Rosja nie więcej niż 20 Su-57, których cechy stealth są przez ekspertów kwestionowane.

Tymczasem Pentagon rozpoczął już wycofywanie najstarszych egzemplarzy F-22, jako rozwiązanie pomostowe przyjmując zamówienie na maszyny przewagi powietrznej F-15EX, zaliczane do generacji 4,5. Docelowym następcą Raptora ma być bowiem zupełnie nowy samolot, zbudowany w wyniku programu NGAD. Jego twórcy przekonują, że będzie to maszyna należąca do kolejnej, szóstej już generacji.

Zobacz także: Rozpoznasz te myśliwce i bombowce?

Pierwotnie podział na generacje odnosił się do odrzutowych samolotów myśliwskich przeznaczonych do walk powietrznych. Z czasem – na skutek rozwoju technologii, w wyniku której dawne myśliwce stały się maszynami wielozadaniowymi – podział na generacje zaczął dotyczyć samolotów bojowych w ogóle, a część producentów stosuje go nawet do maszyn bombowych, jak B-21.

Czym są generacje samolotów bojowych i jakie cechy mają klasyfikowane w ten sposób maszyny?

• Generacja 1 – wczesne, pionierskie odrzutowce budowane bezpośrednio po II wojnie światowej, mające wiele cech wspólnych z samolotami tłokowymi.
• Generacja 2 – samoloty, których głównym uzbrojeniem przestały być karabiny maszynowe i działka, a stały się kierowane pociski powietrze-powietrze.
• Generacja 3 – maszyny dostosowane do rozwijania bardzo dużych prędkości, co osiągnięto m.in. przez zmienną geometrię skrzydeł.
• Generacja 4 – samoloty wielozadaniowe, o wysokiej manewrowości i sterowaniu fly-by-wire (bez mechanicznych połączeń pomiędzy kabiną pilota a powierzchniami sterowymi).
• Generacja 4,5 – samoloty o aerodynamice znanej z generacji 4, ale ze znacznie nowocześniejszą awioniką. Choć wyglądają jak ich protoplaści z lat 70. i 80., mają od nich znacznie większe możliwości.
• Generacja 5 – samoloty łączące wielozadaniowość, wysoką manewrowość, zdolność do lotów supercruise (prędkość naddźwiękowa bez użycia dopalaczy) i cechy stealth (trudnowykrywalność).
• Generacja 6 – przyszłościowe maszyny o niesprecyzowanej charakterystyce, o większych możliwościach od poprzedniej generacji, z rozwiniętymi zdolnościami walki radioelektronicznej, zwalczania celów poza zasięgiem wzroku i atakowania celów naziemnych. Wśród potencjalnych cech jest wymieniane także wsparcie pilota przez AI, opcjonalna bezzałogowość i możliwość stosowania broni energetycznej, jak lasery.

Kto buduje samoloty 6. generacji?

Od 2014 roku Stany Zjednoczone prowadzą program NGAD, którego celem jest opracowanie nie tylko konkretnego samolotu, ale "rodziny systemów", które pozwolą na zastąpienie wycofywanych Raptorów.

W jej skład, poza załogową maszyną, mają wchodzić m.in. "lojalni skrzydłowi" – bezzałogowce, które dzięki AI będą w stanie wykonywać część najbardziej ryzykownych zadań czy chronić samolot pilotowany przez człowieka.

Nad własną maszyną nowej generacji pracuje także w ramach programu F/A-XX amerykańska marynarka wojenna, która potrzebuje maszyn o odmiennej charakterystyce (m.in. duży zasięg, konstrukcja dostosowana do startów z pomocą katapulty). Przyszłościowe samoloty mają zastąpić na pokładach lotniskowców Super Hornety i będą uzupełnieniem dla F-35C.

Nad następcą swojego ciężkiego myśliwca przewagi powietrznej, MiG-a 31, pracuje także Rosja. Jeśli wierzyć kremlowskiej propagandzie, zakłady Mikojana są bliskie ukończenia prototypu samolotu znanego pod nazwą PAK DP (nazwa MiG-41, choć powszechnie stosowana, jest nieoficjalna).

Ma to być maszyna o bardzo wysokiej prędkości – nawet do Mach 5, zdolna do osiągnięcia pułapu 40 km, mogąca niszczyć cele zarówno w atmosferze, jak i przestrzeni kosmicznej, a do tego przenosząca broń hipersoniczną, a zarazem zdolna do jej zwalczania. Ma to być możliwe m.in. dzięki nowatorskiemu napędowi w postaci pulsacyjnego silnika detonacyjnego (PDE).

Na obecnym etapie nie sposób ocenić, ile z tych deklaracji jest bliskich prawdy. Wojna w Ukrainie zweryfikowała jednak wiele innych "superbroni" Rosjan, więc zapowiedzi dotyczące nowego samolotu należy traktować z dużym sceptycyzmem.

Kraje Europy chcą budować samolot nowej generacji w międzynarodowej kooperacji. Obecnie realizowane są dwa, konkurencyjne programy. GCAP (Global Combat Air Programme) to inicjatywa Wielkiej Brytanii, Włoch i Japonii. Jej fundamentem są wcześniejsze prace Brytyjczyków nad samolotem Tempest, a także japoński demonstrator technologii – samolot Mitsubishi X-2.

Drugi europejski program – FCAS (Future Combat Air System) – to inicjatywa Francji, Niemiec i Hiszpanii. Jej celem jest opracowanie zarówno nowej załogowej maszyny bojowej, jak również wspierających ją bezzałogowców.

Po wyjściu z programu GCAP samodzielne prace nad maszyną kolejnej generacji prowadzi także Szwecja. Program FFS ma wyłonić następcę Gripena. Szwedzi, którzy we współpracy z Brazylią opracowali wariant JAS 39E/F Gripen, klasyfikowanego jako samolot generacji 4,5, chcą wykonać generacyjny przeskok i zastąpić eksploatowane obecnie maszyny przyszłościowym samolotem 6. generacji. 

Własne programy rozwojowe prowadzą także Brazylia, Chiny i Indie. Ten pierwszy kraj zamierza zbudować przyszłościową maszyną siłami koncernu Embraer. Mają w tym pomóc doświadczenia zebrane podczas współpracy ze Szwecją, której efektem jest samolot JAS 39E/F Gripen.

Indie, które rozwijają obecnie swój samolot 5. generacji HAL AMCA, planują także prace nad jego następcą. Według bardzo ogólnych założeń nowy samolot ma być maszyną opcjonalnie załogową, współpracować z lojalnymi skrzydłowymi i rojami dronów, a także korzystać z broni energetycznej.

Chiny rozwijają obecnie swój samolot 5. generacji – duży, określany jako myśliwiec przewagi powietrznej Chengdu J-20. Trwają również prace nad jego następcą, czym pochwalił się koncern AVIC, publikując grafiki koncepcyjne nowej maszyny. Jej charakterystyka i dane techniczne nie zostały na razie ujawnione.