Stany Zjednoczone kontra Iran. Ameryka nie zawsze zwyciężała

Stany Zjednoczone wielokrotnie interweniowały zbrojnie na Bliskim Wchodzie, prowadząc naloty lub wysyłając siły lądowe do Libii, Iraku, Kuwejtu, Syrii czy Afganistanu. Na liście krajów, z którymi Ameryka wymieniała nie tylko dyplomatyczne, ale także militarne ciosy, znalazł się również Iran.

Konfrontacje z tym krajem nie zawsze przebiegały w sposób korzystny dla Pentagonu. Zwłaszcza, że irański program jądrowy – będący przyczyną obecnego konfliktu – został przed laty zainicjowany przez Amerykanów.

Amerykańskie zaangażowanie w wewnętrzne sprawy Iranu zaczęło się jeszcze w połowie XX wieku, gdy – obawiając się komunistycznego przewrotu amerykańskie służby doprowadziły w 1953 r. do obalenia mającego demokratyczny mandat premiera Mohammada Mosaddegha.

Władzę przejął szach Mohammad Reza Pahlawi, którego rządy to czas bliskiej współpracy z USA i zamawiania znacznych ilości nowoczesnego, amerykańskiego i europejskiego uzbrojenia. Iran kupił wówczas m.in. samoloty F-14 Tomcat, samoloty F-16 (Iran był ich pierwszym nabywcą spoza NATO, zamówienie nie zostało zrealizowane), śmigłowce AH-1 Cobra, czołgi Chieftain czy niszczyciele rakietowe typu Kidd (zamówienie nie zostało zrealizowane, okręty odkupił Tajwan).

Jeszcze w latach 60. Stany Zjednoczone – działając w ramach programu "Atom dla pokoju" - dostarczyły Iranowi pierwszy reaktor zasilany wysokowzbogaconym uranem, zainicjowały utworzenie Irańskiej Organizacji Energii Atomowej (AEOI) i uruchomienie w Teheranie centrum badań nuklearnych.

Obalenie szacha w 1979 r. i zwycięstwo rewolucji islamskiej oznaczało koniec amerykańsko – irańskiej współpracy. Wiązało się też z bezpośrednim, militarnym zaangażowaniem USA w Iranie. Powodem byli amerykańscy studenci i pracownicy ambasady, uwięzieni w Teheranie w roli zakładników. 

Aby ich uwolnić, Stany Zjednoczone przygotowały operację Orli Szpon (znaną także pod nazwą Miska Ryżu), czyli rajd sił specjalnych na Teheran. Wyznaczono do niego żołnierzy Delta Force, Rangersów, a także lotnictwa, Marines i marynarki wojennej.

Plan zakładał, że Amerykanie wlecą do Iranu na pokładach ośmiu śmigłowców CH-53 Sea Stallion, przegrupują się na improwizowanym, wyznaczonym na pustyni lotnisku, dotrą do Teheranu drogą lądową i wykonają szturm na ambasadę. Uwolnieni zakładnicy mieli zostać przemieszczeni na stadion sportowy, skąd śmigłowcami wraz z żołnierzami dolecieliby do improwizowanego lotniska.

Stamtąd, na pokładach samolotów transportowych C-141 Starlifter, mieli zostać ewakuowani z Iranu. Operację miały osłaniać m.in. samoloty AC-130 Spectre i maszyny pokładowe z lotniskowca USS Nimitz.

Operacja z 1980 r. zakończyła się fiaskiem z powodu awarii części śmigłowców. Ponieważ zostało ich zbyt mało, aby – wobec spodziewanych strat – zabezpieczyć całą misję, operacja została przerwana.

W ręce irańskiego wywiadu wpadły wówczas nie tylko pozostawione na pustyni śmigłowce (z powodu obaw o zaminowanie zostały zniszczone) i część wyposażenia, ale także dokumenty, w tym dane lokalnych agentów współpracujących z USA.

Amerykanie, poza potyczką z przemytnikami paliwa i zniszczeniem przypadkowych, cywilnych samochodów i autobusu, nie nawiązali walki z wrogiem, ale stracili w sumie ośmiu żołnierzy (zginęli w czasie wypadku), samolot transportowy i sześć śmigłowców.

Do kolejnego starcia doszło w 1988 r. w czasie wojny iracko-irańskiej, tzw. "wojny tankowców", kiedy to Teheran zdecydował się na zablokowanie transportu ropy przez Cieśninę Ormuz i atakował tankowce.

Odpowiedzią na te działania była interwencja Wielkiej Brytanii, Francji i Stanów Zjednoczonych, których okręty zaczęły eskortować dostawy ropy. Iran, nie mogąc przeciwstawić się silniejszemu przeciwnikowi, zaminował wówczas szlaki morskie.

Na jedną z min wpadła amerykańska fregata rakietowa USS Samuel B. Roberts. Okręt nie zatonął, ale został czasowo wyłączony ze służby. Amerykańska odpowiedź w postaci Operacji Modliszka doprowadziła wówczas do zniszczenia działających w regionie jednostek irańskich – fregaty, kanonierki i kilku łodzi motorowych.

Jednym z ostatnich akcentów amerykańskich działań w regionie było omyłkowe zestrzelenie w 1988 r. przez amerykański krążownik rakietowy USS Vincennes irańskiego, cywilnego samolotu pasażerskiego.

Na skutek błędnej identyfikacji cywilny Airbus A300 (lot Iran Air 655) został uznany za atakujący, irański F-14 Tomcat. W stronę domniemanego zagrożenia Amerykanie wystrzelili dwie rakiety RIM-66 Standard, w wyniku czego zginęli wszyscy członkowie załogi i pasażerowie, łącznie 290 osób.