Rodzina pojazdów Ajax dla Polski. Brytyjska propozycja ciężkiego bojowego wozu piechoty

Plany zamówienia przez Polskę 700 ciężkich bojowych wozów piechoty budzą zainteresowanie zarówno krajowego przemysłu, jak i podmiotów zagranicznych. Prace nad niepływającym pojazdem gąsienicowym, cięższym i opancerzonym lepiej od Borsuka, prowadzi Huta Stalowa Wola.

Wśród zagranicznych konstrukcji, które mogłyby zostać zaoferowane Polsce, i zintegrowane z polską wieżą ZSSW-30, wymieniano do tej pory kilka wozów bojowych. Jednym z nich jest niemiecki wóz KF41 Lynx, kupiony do tej pory przez Węgry, Ukrainę i Włochy. Drugi to południowokoreański AS21 Redback, użytkowany przez armię Korei Południowej (jako K21) i zamówiony przez Australię.

Kolejnym pojazdem, który mógłby sprostać polskim oczekiwaniom, jest użytkowany przez armię turecką Otokar Tulpar. Krótką listę potencjalnych dostawców zamykał do niedawna BAE Systems z platformą AMPV, opracowaną na bazie podwozia amerykańskiego bojowego wozu piechoty M2 Bradley.

Jak informuje Defence 24, do grona oferentów dołączył – co jest na razie informacją nieoficjalną – koncern General Dynamics Land Systems UK. Jego propozycja dla Polski to podwozie opracowane dla brytyjskiej armii w ramach programu Ajax, będące głęboką modyfikacją opracowanego przez Hiszpanię i Austrię bojowego wozu piechoty ASCOD.

Ajax to rodzina specjalistycznych pojazdów bojowych, bazujących na zmodyfikowanym podwoziu ASCOD (Austrian Spanish Cooperation Development). ASCOD powstał w wyniku współpracy Hiszpanii i Austrii i jest eksploatowany przez armie obu tych krajów jako bojowy wóz piechoty Pizarro i Ulan. Pojazd okazał się bardzo udany – jest ciągle rozwijany, a jego różne warianty trafiły m.in. do Wielkiej Brytanii (jako platforma Ajax).

Wersję bazową kupiły także Litwa i Łotwa, a ASCOD-y z wieżą Sabrah zostały pozyskane przez Filipiny, gdzie pełnią rolę lekkiego czołgu. Także Stany Zjednoczone na bazie ASCOD-a opracowały swój lekki czołg M10 Booker.

W podstawowej wersji Ajax waży 38 ton (masa może być większa po montażu dodatkowego opancerzenia), ma 7,6 metra długości, może pokonywać wzniesienia o nachyleniu do 60 proc. i jest obsługiwany przez trzyosobową załogę. Istotną cechą jest otwarta architektura pokładowej elektroniki, a zdolności pojazdu, jego uzbrojenie czy liczba przewożonych żołnierzy desantu zależą od konkretnej wersji.

W przypadku wielkiej Brytanii platforma Ajax ma zastąpić rodzinę pojazdów CVR(T) opracowanych w latach 60. XX wieku. W skład rodziny pojazdów Ajax wchodzą wozy zbudowane na wspólnym podwoziu, ale z różnym wyposażeniem, dzięki któremu pełnią rolę wozów rozpoznawczych (Ajax), dowodzenia (Athena), pojazdów zabezpieczenia technicznego (Atlas) czy naprawczych (Apollo) – łącznie zamówiono aż sześć wariantów.

Ta właśnie platforma ma zostać zaproponowana Polsce jako podwozie, które może zostać zintegrowane z polską wieżą ZSSW-30. Warto przy tym zauważyć, że – ponieważ na bazie Ajaxa opracowano całą rodzinę pojazdów specjalistycznych – Polska mogłaby w tym przypadku pozyskać całą platformę.

O tym, jak ważna jest ta kwestia, przekonuje historia Rosomaka, który – po wdrożeniu bazowej wersji kołowego transportera opancerzonego – przez długie lata nie otrzymał właściwego wsparcia w postaci dzielących to samo podwozie pojazdów specjalistycznych.

Warto zauważyć, że z problemów tych Polska wyciągnęła już wnioski i wdrażając Borsuka, ma – poza bazową wersją bojowego wozu piechoty – gotowe 11 wariantów specjalistycznych tego pojazdu, od wozów rozpoznawczych, poprzez pojazdy dowodzenia czy moździerz samobieżny, po pojazd minowania narzutowego. Podobna różnorodność jest w tym przypadku atutem Ajaksa.

Omawiając zalety brytyjskiego pojazdu, trzeba jednak pamiętać o poważnych kontrowersjach, towarzyszących wdrażaniu Ajaxa przez armię brytyjską. Ich powodem były liczne usterki i problemy techniczne trapiące tę konstrukcję. Choć według źródeł brytyjskich zostały one wykryte i usunięte, wstępna gotowość operacyjna brytyjskich Ajaksów planowana jest dopiero na grudzień 2025 roku, czyli z ośmioletnim opóźnieniem względem pierwotnego harmonogramu.

Co opóźniło osiągnięcie przez brytyjskie wozy gotowości? Lista usterek jest długa – w montowanych w Hiszpanii kadłubach wykryto m.in. niewłaściwie wykonane spawy, a jednym z zaleceń dla gąsienicowego pojazdu, w teorii zdolnego do pokonania najtrudniejszego terenu, było ograniczenie prędkości do 32 km/h (20 mil/h – połowa maksymalnej) i wysokości pokonywanych przeszkód do 20 cm.

W pojazdach wykryto także wibracje – początkowo uciążliwe, a w dłuższej perspektywie sklasyfikowane jako groźne dla zdrowia załogi, powodujące m.in. obrzęki stawów i szumy uszne – poszkodowanych zostało około 300 brytyjskich żołnierzy.

Nadmierny był także hałas – choć czujniki pojazdu nie wykazywały żadnych problemów, skarżyli się na nie uczestniczący w testach żołnierze. W rezultacie maksymalny czas przebywania w pracującym Ajaksie został ograniczony do 90 minut.

Ajax nie był także w stanie celnie strzelać w ruchu, załogom zalecano unikanie przeszkód podczas jazdy do tyłu, a cały program był krytykowany i poddany ponownemu przeglądowi. Ostatecznie brytyjskie władze zdecydowały o jego kontynuacji.

Po latach problemów Ajax wyjeżdża w końcu na prostą. Producent chwali się dostarczeniem 100 egzemplarzy, a planowane na najbliższe miesiące osiągnięcie wstępnej gotowości pozwala sądzić, że "choroby wieku dziecięcego" zostały usunięte.

Warto zaznaczyć, że – choć problemy trapiące Ajaxa były wyjątkowo liczne – w nowych pojazdach różnego rodzaju usterki, usuwane w wyniku zdobywanych doświadczeń nie są niczym wyjątkowym. Z poważnymi wadami borykały się m.in. niemieckie bojowe wozy piechoty Puma.

Za problem można uznać w tych przypadkach nie samo wystąpienie różnych wad, ale fakt, że nie wykryto ich na etapie testów (jak w przypadku niedoskonałości zawieszenia w Borsuku), ale w pojazdach seryjnych, które – teoretycznie – wszelkie testy zaliczyły przed rozpoczęciem seryjnej produkcji.