M10 Booker i renesans lekkich czołgów. Polska zaprojektowała własny dawno temu

Do armii Stanów Zjednoczonych, po ponad 30 latach przerwy, wracają lekkie czołgi. To wozy M10 Booker, zbudowane w ramach programu Mobile Protected Firepower. Własne lekkie czołgi opracowuje wiele krajów na świecie, a jeden z nich powstał ponad dekadę temu w Polsce.

10 czerwca 2023 r. amerykańskie wojska lądowe oficjalnie ogłosiły nazwę i oznaczenie nowego, lekkiego czołgu. Maszyna o nazwie M10 Booker to hołd dla dwóch amerykańskich żołnierzy – szeregowego Roberta Bookera i sierżanta sztabowego Stevona Bookera, poległych – odpowiednio – w 1943 roku w Tunezji i w 2003 roku w Iraku.

Oznaczenie M10 również ma historyczne konotacje – nawiązuje do zbudowanego w czasie II wojny światowej niszczyciela czołgów M10 Wolverine (nazwa nieoficjalna i nieużywana przez żołnierzy). Był to pojazd zbudowany na podwoziu czołgu Sherman i wyposażony w armatę kalibru 76 mm, stosunkowo słabo opancerzony, ale wysoce mobilny.

Dalsza część artykułu pod materiałem wideo

M10 Booker to lekki czołg opracowany w ramach programu Mobile Protected Firepower przez koncern General Dynamics Land Systems. Został wybrany spośród trzech demonstratorów technologii o nazwach Griffin I (masa 28 ton, armata 120 mm), Griffin II (40 ton, armata 105 mm) i Griffin III (40-50 ton, armata 50 mm i możliwość transportu żołnierzy). Wybór padł na wariant Griffin II.

Zobacz także: Te czołgi sieją spustoszenie. Ile z nich rozpoznasz?

M10 Booker ma 7,6 m długości, 3,4 m szerokości i 2,8 m wysokości i waży około 42 ton. Taka masa jeszcze 40 lat temu stawiałaby go w jednym szeregu z czołgami podstawowymi, jak T-72. Obecnie, gdy masa zachodnich czołgów sięga 60-70 ton, 40-tonowy pojazd został uznany za "lekki".

Lekki czołg M10 powstał jako następca systemu uzbrojenia o nazwie M1128 Mobile Gun, składającego się z kołowego pojazdu Stryker z bezzałogową wieżą wyposażoną w 105-mm armatę. Konstrukcja Bookera jest znacznie bardziej konserwatywna – pojazd ma 4-osobową załogę i załogową wieżę z armatą 105 mm i system kierowania ogniem zapożyczony z czołgu M1A2SEPv3 Abrams.

Docelowo amerykańska armia chce do 2035 roku pozyskać nieco ponad 500 takich maszyn, planując ich eksploatację na co najmniej 30 lat.

Wdrożenie takiego pojazdu do służby w amerykańskiej armii wpisuje się w szerszy kontekst: po kilkudziesięciu latach funkcjonowania na obrzeżach pancernego świata lekkie czołgi ponownie wracają do łask, choć często nie nazywa się ich czołgami.

O ile w przypadku starszych pojazdów, takich jak francuski AMX-10RC czy włoski Centauro B1, ma to uzasadnienie ze względu na kołową trakcję, to wozami wsparcia ogniowego określa się czasem również takie konstrukcje, jak szwedzki CV90120, turecko-indonezyjski Kaplan MT / Harimau (nazywany przez twórców czołgiem średnim), izraelski, opracowany na zamówienie Filipin Sabrah (powstał w wariancie gąsienicowym i kołowym) czy chiński Type 15 / ZTQ-15.

Pojazdy te łączy główne uzbrojenie w postaci – zazwyczaj – 105-mm armaty i kadłub, pod względem odporności plasujący się z reguły na poziomie bojowych wozów piechoty. Masa tego sprzętu sięga lub przekracza 30 ton.

Nieco inną drogę wybrali Rosjanie, których współczesny lekki czołg - 2S25 Sprut-SD (nazywany także niszczycielem czołgów) charakteryzuje się połączeniem silnego uzbrojenia w postaci 125-mm armaty 2A75 z bardzo lekkim, a tym samym mało odpornym podwoziem. Masa całego pojazdu to zaledwie, w zależności od konfiguracji, 18-20 ton.

Prace nad lekkim czołgiem prowadzono także w Polsce, doprowadzając w 2010 roku projekt do etapu jeżdżącego prototypu. Był to wóz bojowy Anders, znany także pod nazwą Wielozadaniowej Platformy Bojowej.

Zgodnie z tą koncepcją brygady miały nie mieć w swoim składzie czołgów podstawowych. Zamiast nich miały powstać pojazdy, nazywane zazwyczaj wozami wsparcia ogniowego, czyli – w praktyce – lekkie czołgi.

Opracowane przez zakłady Obrum podwozie WPB miało 6,9 metra długości, ważyło 33 tony i – w wariancie lekkiego czołgu – było uzbrojone w armatę 120 mm. Umieszczono ją w tzw. wieży szczątkowej: była ona załogowa, ale załoga znajdowała się w całości poniżej poziomu stropu kadłuba, a nad kadłubem umieszczono tylko uzbrojenie i sensory.

Ciekawą cechą było zastosowanie bardzo wydajnego układu starter-generator, który poza wspomaganiem rozruchu silnika głównego mógł pełnić rolę pomocniczej jednostki napędowej (APU).

W praktyce WPB stanowił pośrednie ogniwo pomiędzy klasycznym napędem, a napędem hybrydowym, pozwalającym na poruszanie się pojazdu dzięki zmagazynowanej energii elektrycznej (Anders nie miał jednak takiej możliwości, choć w Obrum była ona rozważana).

Poza wariantem lekkiego czołgu, WPB powstała także, po wymianie wieży, w wersji bojowego wozu piechoty, z wieżą Hitfist (jak na starszych Rosomakach) i zdolnością przewożenia żołnierzy desantu. Ostatecznie polska armia nie wykazała zainteresowania tym sprzętem i platforma WPB – po zaprezentowaniu na kilku targach broni – przestała być rozwijana.