Okręty desantowe projektu 23900. Rosja buduje największe jednostki od czasów ZSRR

W 2011 roku – a zatem już po rosyjskim ataku na Gruzję – Moskwa i Paryż zawarły porozumienie w sprawie zamówienia we Francji dwóch okrętów desantowych typu Mistral. Rosjanie deklarowali wówczas, że zdolności potrzebne do zbudowania takich okrętów pozyskają nie wcześniej, niż w ciągu co najmniej dekady. Ponieważ nie chcieli czekać tak długo, zdecydowali się na okręty francuskie.

Francja zbudowała zamówione przez Rosję jednostki. Do trzech francuskich Mistrali ("Mistral", "Tonnerre" i "Dixmude") dołączyły "Władywostok" i "Sewastopol", zwodowane w 2013 i 2014 r. Dwa kolejne okręty tego typu miały powstać – po transferze technologii – w rosyjskich stoczniach.

Wypierające ponad 21 tys. ton Mistrale to nowoczesne okręty desantowe, z mokrym dokiem, dzięki któremu z wnętrza dużego okrętu bezpośrednio do morza mogą wypływać mniejsze jednostki – jak barki CTM, amfibie czy poduszkowce LCAC.

Mistrale mogą transportować do 450 żołnierzy, nawet 70 pojazdów i 13 czołgów. Na okręcie może stacjonować do 16 śmigłowców, z czego sześć może jednocześnie startować z pokładu lotniczego o powierzchni 5 tys. metrów kwadratowych.

Współpraca Francji i Rosji od początku budziła poważne kontrowersje, ale kwestię tę rozstrzygnął dopiero pierwszy atak Rosji na Ukrainę. W 2014 roku Krym opanowały "zielone ludziki" (żołnierze bez symboli przynależności państwowej), a w Donbasie i Ługańsku rozpoczęła się zbrojna secesja.

Międzynarodowa presja skłoniła Francję do zerwania kontraktu w ostatniej chwili – przechodzący próby "Władywostok" wyszedł już w morze, obsadzony częściowo rosyjską załogą. Okręty zbudowane dla Rosji zostały ostatecznie sprzedane Egiptowi, a Rosja pozostała bez dużych jednostek desantowych.

Lukę tę postanowiła uzupełnić silami własnego (a w zasadzie ukraińskiego) przemysłu stoczniowego – w 2020 roku Rosja poinformowała o zamówieniu dwóch okrętów desantowych projektu 23900, których budowę zlecono stoczni Zaliw na półwyspie Kercz, czyli na okupowanym przez Rosjan Krymie.

Nazwy zamówionych okrętów – "Lawina" i "Priboj" – zmieniono z czasem na "Iwan Rogow" i "Mitrofan Moskalenko" (odziedziczone po wycofanych okrętach desantowych projektu 1174), pod którymi są budowane do tej pory.

Okręty powstają według projektu 23900. To duży okręt desantowy, wywodzący się – jak wiele typów "nowego" rosyjskiego uzbrojenia – z odkurzonych projektów opracowanych w czasach ZSRR, w tym przypadku z niezrealizowanego projektu 11780.

Nowe rosyjskie jednostki są jednak znacznie większe zarówno od swojego sowieckiego protoplasty, jak i od francuskich Mistrali. Informacje na ich temat zmieniały się w czasie, jednak według aktualnej specyfikacji okręty desantowe projektu 23900 mają mieć 190-220 metrów długości i wypierać nawet 40 tys. ton.

Będą to największe okręty wojenne zbudowane w Rosji po rozpadzie ZSRR, porównywalne z największymi jednostkami tej klasy powstającymi na świecie, jak chińskie okręty desantowe typu 075 czy zamawiane przez Pentagon dla dla korpusu piechoty morskiej jednostki typu America.

Okręty projektu 23900 mają zabierać – poza 300-osobową załogą - nawet do 900 żołnierzy i do 70 różnych pojazdów. Ich dok ma być dostosowany do obsługi nie tylko barek, ale także m.in. poduszkowców desantowych typu Czapla, zdolnych do transportowania czołgów.

Uwagę zwraca silna, według rosyjskich deklaracji, grupa lotnicza, obejmująca nawet 30 (według innych źródeł 15) śmigłowców różnych typów – od morskich Ka-27, przeznaczonych m.in. do zwalczania okrętów podwodnych, poprzez rozpoznawcze Ka-31 po uderzeniowe Ka-52.

W specyfikacji Rosjanie nie wymieniają większych śmigłowców transportowych, jednak ważnym atutem okrętów ma być obsługa bezzałogowców S-70 Ochotnik. Jeszcze w 2022 roku Rosjanie informowali, że okręt może być wyposażony w nawet cztery takie maszyny.

Jeśli potwierdzą się rosyjskie doniesienia o możliwości przenoszenia przez S-70 bomb, pocisków przeciwokrętowych Ch-35, hipersonicznych Kindżałów czy pocisków Cyrkon, ofensywne zdolności nowych okrętów znacząco wzrosną.

Niewiadomą pozostaje jednak czas gotowości obu jednostek. Pierwotne plany, zakładające wejście "Rogowa" do służby w roku 2025 są całkowicie nierealne, podobnie jak późniejszy harmonogram, zakładający wejście do służby w roku 2026.

Wymieniany obecnie przez Rosjan rok 2027 wydaje się bliższy rzeczywisstości, choć do niedawna tempo budowy pierwszego z okrętów pozostawiało wiele do życzenia. Nowe zdjęcia satelitarne wskazują jednak na znaczne przyspieszenie – o ile w połowie 2024 roku widać było wczesne stadium prac, zdjęcia z wiosny 2025 roku pokazują znaczny postęp przy budowie kadłuba.

Dalszy los okrętu jest jednak niepewny. Stocznia Zaliw znajduje się w zasięgu ukraińskich pocisków manewrujących, czego dowodem był atak przeprowadzony w listopadzie 2023 r. na stojącą w porcie małą korwetę rakietową – okręt projektu 22800 Karakurt. Co najmniej jeden (według źródeł ukraińskich – trzy) pocisk SCALP przedarł się wówczas przez rosyjską obronę i trafił w przyjęty niedawno do służby okręt "Askold", powodując jego uszkodzenie.

Niewykluczone, że podobny los spotkać może także "Iwana Rogowa", gdy tylko, za sprawą postępu budowy, stanie się wartościowym celem. Niezdolny do zmiany pozycji okręt będzie wystawiony na poważne ryzyko.

Jako duży cel o znanej lokalizacji może być atakowany niezależnie od rosyjskich prób zakłócania działania GPS-u, a udostępnione Ukrainie zachodnie pociski manewrujące dowiodły już zdolności do przenikania przez rosyjską obronę przeciwlotniczą. Jeśli prace przy okręcie nadal będą postępować, ukraiński atak może okazać się jedynie kwestią czasu.