Chroni je tylko pancerz. Polskie czołgi bez systemu aktywnej obrony

Wojsko Polskie eksploatuje obecnie – obok modeli o radzieckim rodowodzie - trzy typy najlepszych czołgów świata. Każdy z nich ma nieco inną charakterystykę, mocniejsze i słabsze strony, ale o Abramsach, K2 czy Leopardach 2 (z poprawką odłożoną na ich starszą wersję) można bez ryzyka błędu powiedzieć, że to liderzy światowych rankingów broni pancernej.

Niestety, żaden z eksploatowanych lub zamówionych przez Polskę czołgów nie jest wyposażony w system aktywnej obrony (ASOP – aktywny system obrony pojazdów), który obecnie można uznać za standard w dziedzinie broni pancernej. MON – choć jeszcze rok temu uznawał kwestię ASOP za otwartą – wciąż nie deklaruje zamiaru pozyskania takiego systemu. Dlaczego ma on tak duże znaczenie?

Wojna w Ukrainie dobitnie pokazuje, że nawet najlepsze czołgi świata nie są niezniszczalne, czego przykładem są straty ponoszone przez dostarczony Kijowowi zachodni sprzęt. Co stanowi największe zagrożenie dla czołgów?

Zobacz także: Te czołgi sieją spustoszenie. Ile z nich rozpoznasz?

Są to przede wszystkim przeciwpancerne pociski kierowane, miny i artyleria. Dużo bardziej medialne ataki dronów czy pojedynki ogniowe z innymi czołgami, choć również się zdarzają, statystycznie są zazwyczaj mniejszym zagrożeniem.

Wnioski, jakie można wyciągnąć z ukraińskich doświadczeń, są zgodne z aktualnymi trendami w dziedzinie broni pancernej: nowe czołgi są obecnie zamawiane wraz z aktywnymi systemami obrony typu hard-kill, czyli takimi, które fizycznie niszczą zbliżające się zagrożenie.

System taki mają dostarczone Bundeswehrze Leopardy 2A7, będą mieć zamówione przez Norwegię Leopardy 2A8, czy testowane obecnie w Wielkiej Brytanii Challengery 3. Również Amerykanie są obecnie w trakcie doposażania swoich Abramsów w system aktywnej obrony, co ze względu na skalę przedsięwzięcia ma zakończyć się w 2027 roku.

Standardem w przypadku aktywnej obrony zachodnich czołgów stał się izraelski system Trophy, opracowany przez koncern Rafael. Sukces tego systemu nie jest dziełem przypadku – Trophy dowiódł swojej skuteczności m.in. w czasie walk na Bliskim Wschodzie, gdzie izraelskie czołgi Merkawa były wielokrotnie atakowane różnymi rodzajami broni przeciwpancernej – od najprostszych granatników, jak RPG-7, po nowoczesne pociski przeciwpancerne, jak 9M133 Kornet.

Choć w mediach pojawiły się materiały wideo, pokazujące trafienie Merkaw pociskami przeciwpancernymi, dokładniejsza analiza tych materiałów pokazuje, że dochodziło do tego w sytuacji, gdy system obronny był wyłączony np. z powodu pracującej w pobliżu czołgu załogi.

System obrony aktywnej Trophy (podobnie działają inne systemy tego typu, jak np. Iron Fist, StrikeShield czy KAPS - Korean Active Protection System) korzysta z czterech radarów Elta EL/M-2133. Ich anteny mają charakterystyczny kształt owalnych, płaskich płyt, montowanych na płaszczyznach wieży lub kadłuba.

Opcjonalnym uzupełnieniem radarów są sensory optoelektroniczne, których zastosowanie ogranicza emisje elektromagnetyczne, a tym samym utrudnia wykrycie czołgu. Odpowiadają one za wstępne wykrycie wystrzelonego w stronę czołgu pocisku, który następnie jest śledzony przez radar.

Na podstawie trajektorii pocisku jest określany punkt, z którego został on wystrzelony i zagrożenie stwarzane dla bronionego czołgu. Sygnatura radarowa lecącego pocisku jest porównywana z bazą danych, na podstawie której Trophy określa, co konkretnie leci w stronę czołgu.

Gdy cel znajdzie się około 30 metrów od czołgu, jedna z wyrzutni systemu Trophy wystrzeliwuje formowany wybuchowo ładunek MEFP (Multiple Explosively Formed Penetrators), który niszczy nadlatujący pocisk albo uszkadza go na tyle, by po uderzeniu w pancerz nie stanowił zagrożenia.

Można w ten sposób niszczyć nie tylko stosunkowo wolne przeciwpancerna pociski kierowane, ale także część starszych i wolniejszych pocisków wystrzeliwanych z czołgowych armat, pociski moździerzowe czy artyleryjskie.

Co więcej, system taki jak Trophy może jednocześnie służyć jako sensor, wskazujący załodze czołgu potencjalne cele – miejsca, z których przeciwnik prowadzi ogień. Rafale pracuje obecnie także nad kolejnym wariantem Trophy, który w przyszłości zapewni obronę przed kinetycznymi penetratorami, używanymi w pociskach przeciwpancernych.

Skuteczność tego systemu jest bardzo wysoka – choć znane są przypadki trafienia pojazdów chronionych przez Trophy, miało to miejsce w sytuacji, gdy system był z różnych powodów wyłączony. Mimo licznych ataków nie odnotowano przypadku trafienia pojazdu z włączonym systemem Trophy.

Z tego powodu rozwiązanie to jest integrowane z licznymi pojazdami pancernymi – od czołgów, jak Abrams, Challeger 3, Leopard 2 czy K2, poprzez ciężkie transportery Namer, po lżejsze pojazdy pancerne, jak bojowy wóz piechoty Bradley, ASCOD czy kołowy Stryker.