Przyszłość lotnictwa wojskowego. Sztuczna inteligencja w roli pilota

Pięć amerykańskich firm stanie w szranki w ramach programu CCA (Collaborative Combat Aircraft, co znaczy dosłownie "współpracujący samolot bojowy:). Amerykańskie siły powietrzne uznały, że rozwojem przyszłościowego, bojowego bezzałogowca powinny zając się firmy Anduril, Boeing, General Atomics Aeronautical Systems (GA-ASI), Lockheed Martin i Northrop Grumman.

Choć na razie nie ujawniono dodatkowych szczegółów podpisanych umów, znany jest tegoroczny budżet programu, wynoszący 392 mln dol. Środki te mają w kolejnych latach szybko rosnąć, osiągając w 2028 r. kwotę 6 mld.

Tak duże inwestycje nie powinny dziwić – program CCA to element większego projektu NGAD, którego celem jest stworzenie samolotu przewagi powietrznej szóstej generacji. Rezultatem CCA mają być współpracujące ze sobą maszyny bezzałogowe, kierowane przez sztuczną inteligencję i zdolne do samodzielnej walki z celami w powietrzu i na ziemi.

Zobacz także: Rozpoznasz te myśliwce i bombowce?

Ich rolą jako "lojalnych skrzydłowych" będzie wspomaganie maszyn załogowych, które mają w takim przypadku pełnić zadania latającego centrum dowodzenia, koordynującego działania kilku bezzałogowców. Rolę taką przewidziano dla samolotu B-21, ale także dla maszyny NGAD i produkowanych obecnie F-35 Lightning II.

Co więcej wiadomo na temat programu CCA i – szerzej – przyszłości amerykańskiego lotnictwa bojowego?

Ogólny zarys amerykańskich planów przedstawił w 2023 r. sekretarz USAF Frank Kendall. Obecnie zakłada się, że 100 (z opcją na kolejnych 49) najnowszych bombowców B-21 Raider zostanie uzupełnionych przez ok. 200 samolotów NGAD (w miejsce wycofywanych F-22 Raptor). Maszyny te otrzymają wsparcie ze strony 1 tys. bezzałogowców CCA.

Robocza koncepcja zakłada, że samoloty szóstej generacji, które wejdą do służby jeszcze w tej dekadzie, będą technicznie zdolne do kontrolowania 5-6 bezzałogowców.

W praktyce liczba ta będzie mniejsza – plan przewiduje, że do 200 NGAD-ów zostanie oddelegowanych 400 maszyn CCA, a 300 wybranych F-35A będzie przeznaczonych do współdziałania z 600 pozostałymi bezzałogowcami. Wizja współpracy pomiędzy bezzałogowcami i bombowcami B-21 nie została na razie publicznie doprecyzowana.

Wiadomo za to, jaką rolę przewidziano dla CCA. Nowe załogowe samoloty bojowe są obecnie niesłychanie drogie. Maszyny takie jak F-35 czy F-15EX kosztują ok. 80-100 mln dol. za sztukę. Tak cenne, niezwykle wyrafinowane samoloty są zbyt nieliczne, by pozwolić lotnictwu na swobodę działań w przypadku pełnoskalowego konfliktu. Strata każdej z tych maszyn będzie bardzo dotkliwa, stanowiąc istotny wyłom w lotniczym potencjale.

O ile nie miało to znaczenia przy konfliktach asymetrycznych, jakie USA prowadziły przez ostatnie 30 lat, sytuacja zmienia się radykalnie gdy w roli przeciwnika postawimy Chiny, być może wsparte w jakiś sposób przez Rosję. W takim przypadku rola przewagi technicznej maleje na rzecz liczebności. Trafnie podsumowują to słowa przypisywane Józefowi Stalinowi: "ilość to też jakość".

Obrazowo przedstawił to sekretarz Frank Kendall: "(…) broń, która mogła znajdować się pod skrzydłem samolotu załogowego, leci teraz w oddzielnej maszynie, ale jest zarządzana przez tego samego pilota. (…) przeciwnik musi brać pod uwagę każdy z tych samolotów, ponieważ każdy z nich stanowi pełne zagrożenie".

Dlatego to właśnie bezzałogowce CCA, kosztujące – według prognoz – w przedziale 15-40 mln dol., mają w przyszłości zapewnić amerykańskiemu lotnictwu liczebność, wymaganą do wygrania wojny prowadzonej na dużą skalę. Choć będą one zarządzane przez człowieka, kluczowe elementy swoich zadań – wliczając to walkę powietrzną czy ataki na cele naziemne – zdołają wykonać w pełni autonomicznie.

Już teraz Amerykanie testują różne algorytmy odpowiedzialne nie tyle za samo pilotowanie samolotów, co właśnie za walkę. Służą temu rozwiązania pokroju X-62A VISTA, czyli specjalna wersja F-16, służąca do testów bojowej sztucznej inteligencji.

Nabierający wiatru w żagle program CCA daje obraz przewagi, jaką Stany Zjednoczone dysponują obecnie pod względem techniki lotniczej nad resztą świata. USA wyprzedzają tu zarówno sojuszników, jak i konkurentów o co najmniej jedną generację.

Potwierdzeniem tej tezy jest choćby samolot F-22 Raptor. Konstrukcja uchodząca za szczyt lotniczej techniki i niemająca obecnie na świecie godnego rywala została przecież oblatana w 1990 r. Według aktualnych prognoz najbardziej zaawansowane samoloty bojowe produkowane poza USA – jak chiński Chengdu J-20 - mają dorównać Raptorowi mniej więcej w połowie lat 30. XXI wieku.

Amerykańska konstrukcja będzie miała wówczas ponad 40 lat i zostanie wycofana, a jej miejsce zajmą nowsze maszyny o jeszcze większych możliwościach.

Podobnie wygląda kwestia samolotów bombowych – gdy USA rozpoczynają seryjną produkcję samolotu B-21 Raider, planując zarazem stopniowe wycofywanie samolotów B-2 Spirit, dla reszty świata to właśnie ten ostatni, 34-letni obecnie samolot pozostaje punktem odniesienia, do którego zmierzają m.in. Chiny. W takim kontekście rosyjskie przechwałki o produkowaniu najnowocześniejszych samolotów bojowych świata brzmią wręcz groteskowo.

Tymczasem, jeśli wszystko pójdzie zgodnie z planem, w Stanach Zjednoczonych do końca lat 20. koncepcja bezzałogowych "lojalnych skrzydłowych" stanie się faktem. Pilotowane przez ludzi samoloty bojowe zyskają tym samym potężne wsparcie.