Produkcja czołgów wraca do Polski. Przemysł odzyskuje utracone kompetencje

Czołgi K2 są ważnym wzmocnieniem dla polskiej armii, jednak decyzji o ich wyborze i zamówieniu towarzyszyły kontrowersje. Choć jest to nowoczesny sprzęt, jego projekt powstał w odpowiedzi na specyfikę i potrzeby armii Korei Południowej.

Decyzjom o zakupie K2 przez Polskę towarzyszyły ponadto zapowiedzi opracowania jego nowej, poważnie zmienionej wersji K2PL. Plany zakładały m.in. dołożenie pary kół nośnych i wzmocnienie opancerzenia. Ostateczny, wciąż negocjowany zakres polonizacji będzie jednak znacznie skromniejszy: na razie ogranicza się do polskich środków łączności (system Fonet od Grupy WB).

Mało realne (pomijając nawet zasadność takiego zakupu) wydaje się też zrealizowanie zapowiedzi dotyczącej pozyskania 1000 czołgów tego typu. Mimo tego współpraca z Koreą Południową oznacza stopniowe odzyskiwanie przez polski przemysł kompetencji utraconych częściowo w ostatnich dekadach i związanych z budową, modernizacją i serwisowaniem nowoczesnych czołgów.

Obecnie realizowana jest umowa z 2022 r., zakładająca pozyskanie przez Polskę 180 czołgów K2. Jest to sprzęt zbudowany w Korei i dostarczony do naszego kraju w formie gotowych pojazdów. Dostawy tych maszyn mają zakończyć się jeszcze w 2025 r.

W takim kontekście nadzieję dla polskiego przemysłu stanowi druga transza złożona z kolejnych 180 czołgów K2. Negocjacje dotyczące umowy wykonawczej rozciągnęły się w czasie – problemem było m.in. wskazanie miejsca, gdzie nowe czołgi będą montowane, a także zakresu odpowiedzialności.

W międzyczasie przestało istnieć konsorcjum Polska Grupa Zbrojeniowa i Hyundai Rotem, które miało montować czołgi w Wojskowych Zakładach Motoryzacyjnych w Poznaniu. Tych samych, które – w ramach porozumienia z amerykańskim General Dynamics Land Systems – odpowiadają za obsługę eksploatacyjną i remonty polskich czołgów Abrams.

Jak wyjaśnia "Rzeczpospolita", otworzyło to drogę do bezpośrednich negocjacji pomiędzy Agencją Uzbrojenia i stroną koreańską. Polska jako miejsce montażu czołgów wskazała Zakłady Mechaniczne Bumar-Łabędy w Gliwicach.

To właśnie tam – z komponentów dostarczonych z Korei – będzie się odbywał montaż części "polskich" K2 (prawdopodobnie ok. 80 egzemplarzy). Umowa w tej sprawie może zostać podpisana przed końcem czerwca 2025 r.

Czołgi będą składane początkowo z podzespołów dostarczanych z Korei, ale skala polonizacji ma z czasem rosnąć. Przykładem takiego procesu jest produkcja podwozi do Kraba, które – budowane na podstawie koreańskiej licencji – powstają obecnie niemal w całości z części wyprodukowanych w Polsce.

Z punktu widzenia kompetencji pozyskanych w ten sposób przez przemysł kluczowy jest jednak nie montaż stosunkowo niewielkiej (o ile zamówienie nie zostanie zwiększone) liczby czołgów, ale zdolność do obsługi, serwisowania i późniejszych modernizacji wszystkich eksploatowanych przez Polskę egzemplarzy K2.

Koszt zakupu sprzętu wojskowego to zazwyczaj ok. 30-40 proc. kwoty wydawanej na niego przez cały okres eksploatacji – większość stanowią bieżąca obsługa, serwisowanie czy remonty.

Jednocześnie – w kontekście umów podpisywanych przez Polskę z Amerykanami i Koreańczykami – warto odnotować stopniową odbudowę utraconych w ostatnich dekadach kompetencji polskiego przemysłu zbrojeniowego.

W latach 80. Polska nie produkowała samodzielnie (choć nie wszystkie elementy były krajowe) licencyjne czołgi T-72 i samodzielnie opracowała bardzo udaną modernizację czołgu T-55. Co więcej, polska modernizacja o nazwie Merida znacząco podnosiła zdolności bojowe starego wozu (w latach 80. zmodernizowano w ten sposób ponad 600 egzemplarzy T-55).

Polska produkowała także na radzieckiej licencji silniki czołgowe i samodzielnie modernizowała układy napędowe czołgów. Silniki W46/S1000, które – choć ich osiągi i niezawodność nie należały do światowej czołówki – powstawały w warszawskich zakładach PZL-Wola.

Polski przemysł był wówczas w stanie nie tylko opracować czołg PT-91 Twardy, uważany za najbardziej udaną modernizację T-72, ale przymierzał się do budowy własnego czołgu 3. generacji, znanego pod nazwą Goryl (później Anders). Choć ostatecznie nowy polski czołg nie powstał, PT-91 okazał się konstrukcją na tyle udaną, że wygrał przetarg na dostawy sprzętu pancernego do Malezji.

Zdolności te zostały z czasem utracone, do czego przyczyniło się m.in. przejęcie od Bundeswehry czołgów Leopard 2. Choć doraźnie podniosło to zdolności polskiej armii, długoterminowo oznaczało utratę przez przemysł budowanych dekadami kompetencji.

O skali problemu dobitnie świadczy niezdolność do opracowania przez Polskę działającego podwozia dla armatohaubicy Krab, która ostatecznie – po kilkunastu latach – została zbudowana na zmodyfikowanym podwoziu K9 pozyskanym z Korei.

Dlatego tak ważne są umowy. Zwłaszcza te dotyczące transferu technologii, co wiąże się m.in. z serwisowaniem w Polsce nowoczesnych czołgów, w tym najbardziej skomplikowanych układów, jak zawieszenie czy układy napędowe (niemieckie silniki MB873 i MT883 są serwisowane w poznańskich WZM, a amerykańskie AGT1500 – w dęblińskich WZL nr 1).

Jaskółką zmian jest bojowy wóz piechoty Borsuk. Choć skala technicznych wyzwań związanych z budową bojowego wozu piechoty jest mniejsza niż w przypadku czołgu, Borsuk to pierwszy w historii – wliczając także czasy przed drugą wojną światową –  bojowy, gąsienicowy wóz opracowany i budowany (choć z zagranicznym silnikiem MTU) siłami polskiego przemysłu.