Ameryka traci swoją przewagę. Coraz gorszy stan lotnictwa wojskowego

Jeden z gwarantów amerykańskiej dominacji militarnej nad resztą świata – lotnictwo wojskowe – z roku na rok staje się coraz słabszy. Doniesienia o dostawach kolejnych transz F-35A czy pracach nad samolotami przyszłości, jak F-47 czy F/A-XX, mogą sprawiać wrażenie, że USAF rośnie w siłę, jednak byłby to fałszywy obraz.

Dane są jednoznaczne: Pentagon wycofuje z użytku więcej samolotów niż przyjmuje do służby. W roku fiskalnym 2025 zaplanowano wycofanie 250 samolotów i dostarczenie 91 nowych. Rok fiskalny 2026 oznacza ubytek kolejnych 340 samolotów i dostarczenie 76 nowych maszyn.

W ciągu tylko dwóch lat różnica wyniesie 423 egzemplarze – to mniej więcej tak, jakby zniknęło całe lotnictwo wojskowe (nie tylko samoloty bojowe!) Francji, uznawanej przecież za jedną z militarnych potęg.

Uwagę na kurczenie się amerykańskiego lotnictwa zwraca m.in. Douglas Birky, dyrektor Mitchell Institute for Aerospace Research, który za symboliczny punkt zwrotny przyjął dzień 23 września 2025 r. To właśnie wówczas – na skutek braku samolotów – została rozwiązana 104. Eskadra Myśliwska, służąca na samolotach A-10, które zostały wycofane ze służby. 

Gwardia Narodowa stanu Maryland stała się pierwszą w USA, pozbawioną samolotów bojowych - po raz pierwszy od 1921 r. Dlaczego kłopoty amerykańskich gwardzistów z Maryland mogą obchodzić mieszkańców Europy?

Maryland jest symbolem szerszego zjawiska, a mianowicie Pentagonowi zaczyna brakować samolotów. W praktyce oznacza to, że "zwija" się nie tylko lotnictwo w jednym z odległych stanów, ale maleje liczba maszyn bojowych, jakimi USA dysponują na całym świecie.

Przykładem jest Japonia – w 2025 r. Amerykanie zakończyli wycofywanie z bazy Kadena na Okinawie 48 samolotów F-15C/D. Stała obecność amerykańskich myśliwców została zastąpiona czasowym delegowaniem różnych samolotów.

W kolejnych miesiącach na Okinawę trafiły zatem w następujących po sobie turach i w nieujawnionej liczbie samoloty F-22 i F-35A z Alaski. Aby zapewnić lotniczą obecność w Japonii, przerzucono do niej także maszyny z Europy – amerykańskie F-16 stacjonujące w niemieckiej bazie lotniczej Spangdahlem.

Plany przewidują, że w przyszłości na wyspę trafi 36 sztuk F-15EX. Choć siły powietrzne przekonują, że mniej liczne, ale nowocześniejsze samoloty mają większy potencjał od poprzedników, obaw co do takiej praktyki nie kryje amerykański kongres.

Według danych budżetowych w roku 2025 USAF (United States Air Force – Siły Powietrzne Stanów Zjednoczonych) będą dysponować 1295 maszynami bojowymi, gdy (wg danych z serwisu Statista) w roku 2024 było ich 1351, a w 2023 r. - 1418. Dla porównania – w 1988 r. bojowych samolotów było ponad 3 tys.

Nie jest to jednak całość amerykańskiego potencjału – do podanych statystyk należy doliczyć lotnictwo marynarki wojennej i Korpusu Piechoty Morskiej, co oznacza wzrost liczby maszyn bojowych do niemal 2 tys. sztuk.

Spadek liczby samolotów bojowych to tylko jeden z problemów. Kolejnym jest ich gotowość operacyjna. Jak wskazuje dziennikarz Wirtualnej Polski Przemysław Juraszek, w 2024 roku – ostatnim, za który są pełne dane – spadła ona do poziomu 62 proc., czyli najniższego od 78 lat. Cztery na dziesięć amerykańskich samolotów, choć formalnie są to maszyny ujmowane w statystykach, było niezdolnych do wykonywania swoich zadań.

Oznacza to, że gdy uwzględnimy poziom gotowości, uzyskamy siły powietrzne dysponujące już nie tysiącami, ale niewiele ponad tysiącem samolotów bojowych. Jak na jeden kraj to nadal bardzo dużo, jednak Stany Zjednoczone mają ambicje globalne i muszą rozpraszać swój potencjał.

Wpływ na problemy z gotowością ma m.in. średni wiek samolotów. Gdy w 1994 r. było to 17 lat, obecnie statystyczna maszyna sił powietrznych ma 26-29 lat (według innej metodologii jest on jeszcze wyższy i w 2024 r. sięgnął 32 lat). Choć średnią zawyżają wyjątkowo długowieczne bombowce strategiczne B-52, powietrzne tankowce czy samoloty transportowe, zaawansowany wiek amerykańskich samolotów jest faktem.

Na problemy ze sprzętem nakładają się także problemy z personelem – Ameryka ma zbyt mało pilotów, a liczba wakatów sięga dwóch tys. Próbą ratowania sytuacji jest zniesienie ograniczeń związanych m.in. ze wzrostem ciała.

Do 2023 r. kandydaci do kariery w lotnictwie musieli mieć więcej niż 162 cm i mniej niż 195 cm wzrostu, więc już na wstępie z puli kandydatów odpadało 43 proc. kobiet. Aby ograniczyć to zjawisko, wprowadzono dodatkowe pomiary, które mają wskazać, do pilotowania jakich typów samolotów nadaje się konkretna osoba.

Niedostatek kandydatów to jednak tylko jeden z problemów – kolejnym jest sam system szkolenia, na co zwracają uwagę tacy fachowcy, jak były szef sztabu amerykańskich sił powietrznych gen. Merrill McPeak. Coraz większa liczba godzin za sterami samolotów zastępowana jest ćwiczeniami w symulatorze, które jednak – pomimo stosowania wyrafinowanego sprzętu szkoleniowego – nie są w stanie w pełni zastąpić treningu w powietrzu.

Za symbol tych zmian można uznać upublicznione w kwietniu 2025 roku wymagania amerykańskiej marynarki wojennej, która – poszukując nowego samolotu szkolnego – założyła, że nie musi on mieć zdolności do lądowania na lotniskowcach. Z problemami sprzętowymi borykają się także siły powietrzne – harmonogram wprowadzania do służby maszyny szkolnej nowej generacji, samolotu T-7A Red Hawk, zalicza wieloletnie opóźnienie.

Wszystko to przekłada się na stopniową erozję zdolności amerykańskiego lotnictwa. Operacje takie jak Midnight Hammer, czyli lotnicze uderzenie na irańskie instalacje nuklearne, wciąż potwierdzają amerykańską dominację w powietrzu, jednak Stany Zjednoczone stoją przed poważnym wyzwaniem.

Gdy amerykańskie siły powietrzne kurczą się, potencjalni przeciwnicy – jak Chiny – intensywnie modernizują swoje lotnictwo. Jeśli aktualne trendy nie zostaną odwrócone, Stany Zjednoczone czeka nie tylko utrata przewagi liczebnej, ale zagrożona zostanie, do niedawna niekwestionowana, przewaga techniczna amerykańskich samolotów.