"Szok i przerażenie". Rosjanie chcieli skopiować amerykańską doktrynę z Iraku

Oto #HIT2023. Przypominamy najlepsze materiały mijającego roku.

1700 uderzeń lotniczych, z czego ponad 500 wykonanych przy pomocy pocisków samosterujących. To bilans "Szoku i przerażenia", czyli wstępu do amerykańskiego ataku na Irak w 2003 roku, prowadzonego jako operacja "Iracka Wolność". Wystarczyło kilkadziesiąt godzin, aby iracka obrona, a także struktury państwa, zostały w znacznej części rozbite.

Bezprecedensowy atak wykonany z powietrza utorował drogę siłom lądowym. Te, choć prowadziły ograniczone walki z tą częścią irackiej armii, która stawiała opór, przede wszystkim zajmowały kolejne, strategiczne lokacje i przejmowały kontrolę nad irackim terytorium.

Dalsza część artykułu pod materiałem wideo

Skuteczność lotniczej fazy operacji była bezdyskusyjna. Niezależnie od tego, jak po latach oceniany jest sam pomysł rozpoczęcia wojny z Irakiem i jej późniejsze konsekwencje, sam jej początek był technologicznym, organizacyjnym i militarnym majstersztykiem.

Zobacz także: Najpopularniejsze karabiny na świecie

Stanowił praktyczną realizację doktryny "szoku i przerażenia", czyli opracowanego w połowie lat 90. sposobu działania amerykańskiej armii, który miał zagwarantować jej powodzenie w prowadzonych wówczas wojnach. Sednem doktryny jest osiągnięcie nad przeciwnikiem tak miażdżącej przewagi, aby sparaliżować jego wolę walki samą jej demonstracją.

20 lat po skutecznej demonstracji swojej potęgi Amerykanie – mając jako pretekst rocznicę ataku na Irak - zadają sobie pytanie: czy podobna operacja byłaby możliwa współcześnie?

Operację "Szok i przerażenie" próbowała powtórzyć Rosja 24 lutego 2022 roku. Choć teza może zabrzmieć kontrowersyjnie, to pierwszych kilkadziesiąt godzin ataku na Ukrainę stanowi niemal lustrzane odbicie tego, co zrobili Amerykanie w Iraku.

W obu przypadkach usiłowano zabić głowę państwa, sparaliżowano cywilną infrastrukturę telekomunikacyjną i media, i podjęto próbę zerwania łańcucha dowodzenia. Towarzyszyły temu ataki na cele infrastrukturalne prowadzone na całym obszarze atakowanego państwa: nie było regionu, który w tym czasie pozostawał bezpieczny. W obu przypadkach dokonano także zmasowanego ataku na system obrony przeciwlotniczej, a naloty prowadzone były z wielu różnych kierunków.

Podobnie wyglądało wykorzystanie pocisków samosterujących, w przypadku Rosji wystrzeliwanych również przez okręty Floty Czarnomorskiej. Ataki z powietrza połączone były z rajdami jednostek naziemnych, dla których – w tym wczesnym okresie – kluczowy był manewr i uchwycenie celów w głębi terytorium przeciwnika, a nie niszczenie jego sił w walce.

W przypadku Rosji próba powtórzenia amerykańskiej doktryny z Iraku zakończyła się – mimo pewnych sukcesów na samym początku – niepowodzeniem. O przyczynach rosyjskich porażek z Ukrainy napisano już chyba wszystko, ale jakie wnioski wyciągnęli z tego Amerykanie?

Rachel S. Cohen z magazynu Air Force Times zauważa, że w ciągu 20 ostatnich lat, mimo rozwoju lotniczej broni precyzyjnej o dużym zasięgu, powstała dysproporcja pomiędzy możliwościami ofensywnymi lotnictwa, a zdolnościami obrony przeciwlotniczej.

Choć samoloty są nieustannie modernizowane, to USA dysponują – mniej więcej – tymi samymi maszynami, które służyły 20 lat temu, a średni wiek amerykańskiego samolotu bojowego to obecnie 29 lat (co i tak oznacza poprawę – jeszcze 2 lata temu przekraczał 30 lat).

Nowością, także pod względem oferowanych możliwości, są coraz bardziej zaawansowane drony, a także samoloty F-35, które jednak nie są maszynami uderzeniowymi. Autorka stawia jednocześnie tezę, że doktryna "szok i przerażenie" w nowoczesnym wydaniu może oznaczać, że nie spadnie ani jedna bomba. Jak to możliwe?

Kluczem do powtórzenia powodzenia, jakie osiągnięto przed laty na początku wojny w Iraku, może być skupienie się na "widmie elektromagnetycznym" i działaniach w cyberprzestrzeni.

Chodzi o kontrolę komunikacji, wszelkiej wymiany danych, rozpoznania ale także oddziaływania propagandowego. To coś, z czym nie poradzili sobie Rosjanie w Ukrainie: po roku wojny Kijów przez cały czas dysponuje przewagą w dziedzinie rozpoznania, obieg informacji – choć utrudniony – działa, a demonizowane jeszcze kilka lat temu zdolności Rosji do walki w cyberprzestrzeni okazały się zaskakująco ograniczone.

Podobne wnioski przedstawił m.in. były szef operacji morskich USA, admirał Jonathan Greenert, czy jeden z twórców doktryny "Szok i przerażenie", Harlan Ullman (który w 2022 roku całkowicie pomylił się, negując możliwość zaatakowania Ukrainy przez Rosję). Tajemnicą przyszłego sukcesu mogą być nie masowe bombardowania, ale – jak zauważa Harlan Ullman - oddziaływanie na wolę walki przeciwnika czy jego decyzje związane z samym rozpoczęciem wojny.

Jako przykład są tu przywoływane Chiny i ewentualna wojna na Pacyfiku: można ją wygrać niszcząc chińskie siły inwazyjne atakujące Tajwan, ale zwycięstwem będzie także przekonanie Chińczyków, że w razie próby inwazji ich flota zostanie zniszczona. Jak podsumował Harlan Ullman: "musimy nauczyć się używać skalpela, zamiast topora do mięsa".

Niewykluczone, że do podobnych wniosków doszli także Chińczycy, którzy od lat doskonale znają teoretyczne podstawy amerykańskiej strategii. Nic dziwnego - nielicencjonowana kopia "Szoku i przerażenia" została w Chinach wydana w ponad milionie egzemplarzy.