Amerykańskie uzbrojenie dla Polski. Bezpieczeństwo na fundamencie wiary i zaufania

Zarówno amerykański prezydent, jak i przedstawiciele jego administracji, w publicznych wypowiedziach stawiają Polskę za wzór kraju, który nie oszczędza na siłach zbrojnych i konsekwentnie buduje własne zdolności w zakresie bezpieczeństwa.

Transformacja polskiej armii jest możliwa dzięki bardzo dużym zakupom zagranicznego uzbrojenia dokonywanych m.in. w Stanach Zjednoczonych. To z USA pochodzą kluczowe dla polskiego bezpieczeństwa systemy broni, jak samoloty bojowe F-16 i F-35, śmigłowce AH-64E, czołgi M1A2 Abrams, filar polskiej obrony powietrznej w postaci systemu Patriot czy jej "mózg", jakim jest centrum dowodzenia IBCS.

Dalsza część artykułu pod materiałem wideo

W takim kontekście nieprzewidywalność - jaka wraz z Donaldem Trumpem pojawiła się w polityce Waszyngtonu - może budzić obawy co do stanu polskiego bezpieczeństwa. Czy USA jako sojusznik, a zarazem dostawca broni pozostają wiarygodnym partnerem?

Przykładem kraju, który - po wcześniejszym uzależnieniu od amerykańskiej broni - wraz ze zmianami politycznymi pozostał na lodzie, jest Iran. Kraj ten w czasie rządów szacha Pahlawiego, przed 1979 rokiem intensywnie modernizował swoje siły zbrojne, inwestując w zachodnie uzbrojenie.

Teheran zamówił wówczas w Europie 1000 czołgów Chieftain, systemy przeciwlotnicze Rapier czy setki pojazdów opancerzonych FV101. W Stanach Zjednoczonych zamówiono setki czołgów M60, transportery M113, systemy przeciwlotnicze MIM-23 Hawk, śmigłowce uderzeniowe AH-1 Cobra, a także ówczesny cud techniki w postaci samolotów F-14 Tomcat z pociskami powietrze-powietrze AIM-54 Phoenix o zasięgu 180 km. Iran zamówił także niszczyciele rakietowe typu Kidd.

Po rewolucji islamskiej Stany Zjednoczone zerwały zawarte umowy. Zbudowane już niszczyciele trafiły ostatecznie na Tajwan, a Iran utracił dostęp do łańcuchów logistycznych, zapewniających serwisowanie broni za pomocą oryginalnych podzespołów. Warto podkreślić, że nastąpiło to w sytuacji, gdy Iran - z lokalnego sojusznika - zmienił się w państwo jednoznacznie deklarujące wrogość do USA i wspieranego przez Waszyngton Izraela.

Również Turcja doświadczyła konsekwencji zwrotu w amerykańskiej polityce. Po zakupie rosyjskich systemów przeciwlotniczych S-400 (choć nie była to jedyna przyczyna) została przez Waszyngton wykluczona z programu F-35.

W obliczu pozyskania tych maszyn przez Grecję zmusiło to Ankarę do pospiesznego poszukiwania alternatyw i zakupu samolotów Eurofighter. W tym przypadku zerwanie współpracy nastąpiło po serii ostrzeżeń ze strony Stanów Zjednoczonych, a także w sytuacji politycznych zmian w samej Turcji.

Jest to jednak jeden z nielicznych i zarazem skrajnych przypadków. Jak w rozmowie z WP zauważa dr Tomasz Smura, dyrektor Biura Analiz w Fundacji im. Kazimierza Pułaskiego, broń i jej eksport są narzędziami polityki państwa, które ją produkuje.

Kwestia uzależnienia od amerykańskiej broni pojawiła się w polskiej debacie publicznej za sprawą wypowiedzi byłego szefa MON-u. Mariusz Błaszczak przyznał, że Polska nie dysponuje "kodami do broni". Miał na myśli kody źródłowe, pozwalające na swobodny rozwój, ale i nadzór nad działaniem oprogramowania, pod którego kontrolą działa wiele współczesnych systemów uzbrojenia.

O tym, jak duże możliwości otwiera kontrola nad kodem źródłowym, świadczy przykład Izraela, który ma możliwość wprowadzania istotnych zmian w awionice samolotów F-35 i integrowaniu z nimi własnego uzbrojenia.

Warto jednak zauważyć, że producenci broni, chcąc kontrolować jej użycie, nie muszą uciekać się do stosowania ukrytych funkcji oprogramowania. Zamiast stosować nieco mityczny "zdalny wyłącznik" wystarczy ograniczyć dostęp do oryginalnych - a tym samym zapewniających założony przez producenta poziom bezpieczeństwa - części eksploatacyjnych. Zwraca na to uwagę Łukasz Pacholski, ekspert magazynu "Lotnictwo Aviation International".

Co więcej, bardziej zaawansowana broń nie działa w oderwaniu od innych systemów odpowiedzialnych choćby za rozpoznanie i wskazywanie celów. Skrajnym przykładem sytuacji, w której - z powodu braków tych zdolności - potężny arsenał okazał się bezużyteczny, jest Ukraina.

Kraj ten po rozpadzie ZSRR stał się trzecią potęgą atomową na planecie, jednak nie miał praktycznej możliwości wykorzystania posiadanego arsenału - centrum nadzoru, pozwalające na odpalenie rakiet czy wybór celów, w które mają uderzyć, znajdowało się poza granicami kraju, w Rosji.

Czy zatem Polska ma się czego obawiać? Jak zauważa dr Tomasz Smura z Fundacji im. Kazimierza Pułaskiego, Stany Zjednoczone (i nie tylko one) nie działają pod wpływem emocjonalnych wystąpień polityków, ale realizują obliczone na wiele lat czy dekad strategie.

W takim kontekście gwałtowne ruchy amerykańskiej administracji, skutkujące odcięciem sojuszników od broni czy dostaw części wydają się nieracjonalne, niezgodne z amerykańskimi interesami, a tym samym skrajnie mało prawdopodobne.

Mimo tego warto zwrócić uwagę na sposób, w jaki niektóre kraje - jak choćby Turcja czy Indie - starają się zminimalizować ryzyko związane ze zmianami politycznymi. Kraje te kupują broń u wielu różnych dostawców, jak Chiny, Korea Południowa, Rosja, Francja czy USA, nie dopuszczając do pełnego uzależnienia się od jednego partnera. Taka dywersyfikacja nie zawsze jest jednak możliwa, bo dla niektórych systemów trudno znaleźć realną - także ze względów politycznych - alternatywę.

Dostrzegają to kraje takie jak Turcja czy Korea Południowa, gdzie godne uwagi efekty przynoszą konsekwentne, długofalowe programy rozwoju własnych możliwości w zakresie budowy coraz bardziej złożonych systemów uzbrojenia.

Choć niemal zawsze konieczna jest jakaś forma międzynarodowej współpracy, niezależność i kontrolę nad funkcjami oprogramowania, dostępem do części zamiennych czy możliwości rozpoznawania i wskazywania celów daje - co można uznać za wskazówkę także i dla polskich decydentów - budowa rodzimych zdolności w tym obszarze.