Ewolucja rosyjskich rakiet. Potrafią zmylić ukraińską obronę

W 2020 roku Władimir Putin przyznał 87-letniemu profesorowi Herbertowi Jefremowowi Order Świętego Andrzeja, najwyższe odznaczenie Federacji Rosyjskiej. Naukowiec został uhonorowany za – jak głosił oficjalny komunikat – wkład w "zdobycie przez Rosję strategicznej przewagi" nad resztą świata, czyli prace nad bronią hipersoniczną.

To właśnie broń hipersoniczna w postaci systemów Awangard, 3M22 Cyrkon i Ch-47M2 Kindżał, stanowi połowę z sześciu systemów tzw. uzbrojenia specjalnego przeznaczenia, które według planów Kremla mają przywrócić Rosji pozycję supermocarstwa. Ambicje Putina zostały jednak szybko zweryfikowane.

Nocą z 15 na 16 maja 2023 roku Rosja zaatakowała Kijów pociskami Iskander i Kindżał. Rezultat ataku okazał się dla Rosjan blamażem: system Patriot oraz inne systemy przeciwlotnicze zniszczyły 18 z 18 wystrzelonych pocisków, w tym sześć Kindżałów.

Od tamtego czasu zachodnia broń przeciwlotnicza, wielokrotnie potwierdzała swoją efektywność, niszcząc 80-90 proc. rosyjskich rakiet. W ostatnich miesiącach rosyjskie ataki zyskują jednak na skuteczności, czego dowodem jest los Kijowa, najlepiej zabezpieczonego systemami przeciwlotniczymi ukraińskiego miasta.

Gdy w lutym 2025 roku Rosjanie zaatakowali Kijów siedmioma Iskanderami-M i rojem ponad 140 dronów, Ukraińcy zestrzelili prawie wszystkie drony i sześć z siedmiu Iskanderów. Zaledwie kilka miesięcy później – w kwietniu – z sześciu wystrzelonych Iskanderów obrona zdołała zniszczyć tylko jeden.

Również w czerwcu i lipcu rosyjskie ataki często okazywały się skuteczne – np. w nocy z 30 na 31 lipca obrona, obok zestrzelenia licznych dronów, zniszczyła tylko trzy z ośmiu pocisków balistycznych. Przyczyny takiego stanu rzeczy próbuje wyjaśnić analiza francuskiego serwisu Meta Defense.

Spadek skuteczności ukraińskiej obrony to częściowo skutek ograniczonej dostępności rakiet do systemów Patriot czy SAMP/T, jednak – jak zauważa Meta Defense – wpływ na to mają także zmiany, jakie wprowadzają Rosjanie. Dotyczy to zarówno pocisków Iskander-M i Kindżał, jak i lotniczych pocisków manewrujących, jak Ch-101, które również stały się trudniejsze do zestrzelenia.

Wpływ na to mają kwestie techniczne, a także zmiana taktyki stosowanej przez Rosjan. Pociski manewrują, przenoszą również systemy samoobrony z wabikami, co ułatwia zmylenie obrony, a ataki wykonywane są w taki sposób, aby w miarę możliwości omijać najlepiej bronione obszary – zasięg systemów przeciwlotniczych i przeciwrakietowych różni się w zależności od tego, czy zwalczają poddźwiękowy pocisk manewrujący, pocisk balistyczny czy hipersonicznego Kindżała.

Przedłużający się konflikt dostarcza danych pozwalających na ewolucję zarówno samej broni, jak i sposobu jej użycia. Choć obecnie inicjatywę widać po stronie Rosjan, zdaniem Meta Defense jest tylko kwestią czasu, gdy dane zebrane podczas ataków i przekazane przez Ukrainę zachodnim partnerom zostaną użyte do modyfikacji systemów Patriot czy SAMP/T, co prawdopodobnie ponownie podniesie ich skuteczność.

Jednocześnie – na co zwraca uwagę brytyjski thinktank RUSI (Royal United Services Institute) – samo udoskonalanie systemów samoobrony może okazać się niewystarczające. Choć jeszcze dwa lata temu analitycy przewidywali, że Rosja po wyczerpaniu zapasów rakiet nie będzie w stanie przeprowadzać zmasowanych ataków, przewidywania te okazały się nietrafione.

Jak szacuje RUSI, Rosjanie są obecnie w stanie produkować miesięcznie 10-20 pocisków Kindżał, około 50 Iskander-M i po około 40 pocisków Kalibr i Ch-101. Oznacza to, że – o ile skala produkcji zostanie utrzymana – zaledwie rok po zakończeniu walk w Ukrainie Rosja będzie dysponowała setkami różnego rodzaju pocisków, w tym hipersonicznych, a także tysiącami dronów uderzeniowych, jak bezzałogowce z rodziny Gerań.

To ważna przestroga dla europejskich państw NATO, które – rozwijając swoje systemy przeciwlotnicze – muszą budować zdolność do odparcia pierwszego uderzenia o niespotykanej dotychczas skali. W takiej sytuacji kluczową kwestią staje się nie tylko przyspieszenie produkcji systemów obronnych, ale także szybki przepływ informacji. Pozwala on na ciągłe modyfikowanie produkowanej broni i dostosowywanie jej do doświadczeń wynikających użycia sprzętu na polu walki.

Jak zauważa Meta Defense, to sytuacja stawiająca w uprzywilejowanej pozycji kraje, które samodzielnie produkują użytkowaną broń. Zamiast czekać na reakcję zagranicznych partnerów, będą w stanie samodzielnie reagować na zmieniające się uwarunkowania techniczne i potrzeby, i szybko dostosowywać uzbrojenie do nowych warunków.

Dobrym przykładem jest tu Ukraina, która – doświadczając skutków rosyjskich ataków – musi czekać, aż zagraniczni producenci opracują i wdrożą zmiany w jej systemach obronnych.