Zaproponowali Polsce niedopracowanego Ajaksa. Polska odpowiada: kupcie Borsuka

Bojowy wóz piechoty Ajax miał wprowadzić brytyjskie siły lądowe w XXI wiek. Prowadzony od 2010 r. program rozwoju i zakupu tego sprzętu miał kosztować brytyjskich podatników 5,5 mld funtów (ponad 25 mld zł), za które planowano zamówić 589 pojazdów w sześciu wersjach.

Ryzyko związane z zamówieniem tego sprzętu wydawało się minimalne – Ajax nie jest bowiem całkowicie nowym pojazdem, ale bazuje na sprawdzonym, eksploatowanym od lat w kilku armiach bojowym wozie piechoty ASCOD 2.

Ajax okazał się jednak kosztownym nieporozumieniem. Trudno o inne określenie dla pojazdu, który – pomimo ogromnych nakładów i poświęconego czasu skutkującego wieloletnimi opóźnieniami okazuje się groźny nie dla przeciwnika, ale dla własnych załóg.

Opracowany przez General Dynamics Land Systems UK Ajax miał wejść do służby w brytyjskiej armii w roku 2017. Nie wszedł, bo – jak okazało się podczas testów – nie powinien przekraczać prędkości 32 km/h, pokonywać przeszkód większych niż 20 cm, a obrót w miejscu był możliwy tylko wówczas, gdy pojazd stał na idealnie równym podłożu. Były to ograniczenia – jak na sprzęt bojowy – dyskwalifikujące.

Jak opisuje dziennikarz Wirtualnej Polski Przemysław Juraszek, wykryto także problemy z jakością spawów i celnością armaty. Podczas testów w 2021 r. okazało się, że na skutek hałasu i wibracji załogi mogły przebywać w Ajaksach tylko przez 90 minut, stosując dodatkowe ochronniki słuchu.

Wpływ na zdrowie był tak duży, że – jak podaje serwis ZBiAM - żołnierzom przypisano zastrzyki ze sterydowych leków przeciwzapalnych. Jednocześnie skandalem zakończyła się próba zrzucenia odpowiedzialności przez przedstawicieli producenta - jeden z nich oskarżał żołnierzy o niekompetencję i brak umiejętności obsługi nowych pojazdów.

Plan zastąpienia eksploatowanych dotychczas bojowych wozów piechoty FV510 Warrior i zastąpienia ich sprzętem nowej generacji ostał opóźniony o wiele lat, które poświęcono na dopracowanie konstrukcji. Ostatecznie, w październiku 2025 roku ogłoszono rozwiązanie problemów i wstępne przyjęcie nowych pojazdów do służby.

Brytyjczycy rozpoczęli ćwiczenia z użyciem Ajaksów i… załogi zaczęły zgłaszać te same dolegliwości zdrowotne, co ich poprzednicy. Użytkowanie wozów zawieszono, a po 15 latach prac nad Ajaksem brytyjski resort obrony zaczyna zdradzać objawy zniecierpliwienia. Jego szef John Healey stwierdził 4 grudnia, że jest gotów do podjęcia wszelkich niezbędnych decyzji, ze skasowaniem programu Ajax włącznie.

Dlaczego problemy Ajaksa mogą mieć znaczenie również dla Polaków? MON zakłada, że przyszłością polskich wojsk zmechanizowanych są dwa typy bojowych wozów piechoty. Jednym jest lżejszy, pływający Borsuk – pierwsze egzemplarze tego sprzętu zostały niedawno przekazane wojsku.

Drugim jest pojazd cięższy, niepływający, ale za to mocniej opancerzony. Prace nad nim prowadzi Huta Stalowa Wola, rozwijająca CBWP (ciężki bojowy wóz piechoty) o nieoficjalnej nazwie Ratel. Makietę wozu pokazano podczas targów MSPO 2025, a plan przewiduje, że w 2026 r. zostanie zaprezentowany zdolny do testów prototyp.

Niezależnie od prac polskiego przemysłu, swoje produkty oferują Polsce także zagraniczni oferenci. Na liście znalazł się m.in. niemiecki KF41 Lynx, południowokoreański AS-21 Redback czy turecki Otokar Tulpar.

Podczas targów MSPO 2025 – tych samych, na których HSW pokazała model Ratela – General Dynamics Land Systems UK zaoferował Polsce także bojowy wóz piechoty Ajax. Po integracji z polską wieżą ZSSW-30 brytyjski sprzęt miałby stanowić odpowiedź na polskie potrzeby w zakresie ciężkiego bojowego wozu piechoty.

Niedawne problemy Brytyjczyków sprawiły, że – na razie na platformie X – pojawiła się kontrpropozycja. Odnosząc się do filmu, na którym pokazano katastrofalną jakość wykończenia Ajaksa, wiceminister Cezary Tomczyk zaproponował British Army zakup polskiego Borsuka, przypominając o owocnej współpracy w zakresie systemów obrony powietrznej i produkcji amunicji.

Choć propozycję na X należy traktować raczej w kategoriach zaczepki niż poważnej oferty, trudno mieć pretensje do wiceministra, próbującego promować polski sprzęt – zwłaszcza, że producent Borsuka ma ambicje dotyczące eksportu tego wozu.

Warto jednak zastanowić się nad realnością takiej propozycji – zwłaszcza, że po dostarczeniu 15 Borsuków w 2025 r., w kolejnym roku producent ma dostarczyć tylko trzy egzemplarze. Produkcja powyżej 30 Borsuków rocznie ma ruszyć dopiero od roku 2027. Moce produkcyjne – o ile nie zostaną znacząco rozbudowane – są zatem obecnie zbyt małe, aby w ciągu kilkunastu lat zaspokoić potrzeby samej Polski (1,4 tys. pojazdów), nie wspominając nawet o eksporcie.

Co więcej, Borsuk i Ajax to sprzęt zaprojektowany i wykonany według odmiennych założeń. Ten pierwszy to konstrukcja, której charakterystyka została zdefiniowana przez wymóg pływalności. Borsuk waży 28 ton, ma kadłub o dużej objętości i zapewnia wysoki poziom ochrony przed minami.

Zostało to okupione słabszym opancerzeniem, choć warto zaznaczyć, że czołowy pancerz Borsuka zapewnia 4. poziom ochrony według normy STANAG 4569, co oznacza zabezpieczenie przed pociskami przeciwpancernymi 14,5 × 114 mm wystrzeliwanymi z 200 m. To ochrona porównywalna z deklarowaną przez twórców Ajaksa, który wyższy, piąty poziom zapewnia dopiero po dodaniu dodatkowych modułów pancerza.

Ajax to pojazd niepływający i znacznie cięższy – jego masa sięga 38 ton i może wzrosnąć do ponad 40. Powstał z myślą o zastąpieniu w brytyjskiej armii bojowych wozów piechoty Warrior, od których miał być szybszy, lepiej opancerzony i znacznie lepiej uzbrojony.

Zapewnia to m.in. innowacyjna armata 40CT, strzelająca teleskopową amunicją. Jej rozwój trwał ćwierć wieku – od 1997 do 2022 r. – a 40CT ma oferować bardzo dużą siłę ognia przy kompaktowych rozmiarach i oszczędności miejsca zajmowanego przez amunicję. Armata ma umożliwiać także zwalczanie celów powietrznych.

Jednocześnie warto podkreślić, jak bardzo Brytyjczycy pomylili się, określając przyszłą rolę Ajaksa. W 2021 r. szef sztabu brytyjskich wojsk lądowych gen. Mark Carleton-Smith stwierdził, że przyszłe pole walki, z myślą o którym zaprojektowano wóz Ajax, będzie przypominać znacznie bardziej Mosul, Rakkę czy Faludżę, niż Nizinę Środkowoeuropejską.

W obliczu wojny w Ukrainie trudno o bardziej nietrafioną prognozę. Dlatego niewykluczone, że pomimo istotnych różnic Borsuk, projektowany od początku z myślą o walce w Europie, może znacznie lepiej spełniać potrzeby British Army od wciąż niedopracowanego Ajaksa.