Zmiany klimatyczne vs kawa. Trudniej będzie o filiżankę dobrego napoju

Międzynarodowy zespół naukowców przyjrzał się szczególnemu wpływowi zmiany klimatu na największy afrykański kraj produkujący kawę - Etiopię. Wyniki opublikowane na łamach Nature są istotne zarówno dla milionów drobnych rolników w kraju, którzy zarabiają więcej na kawie speciality niż na zwykłej kawie, jak również dla baristów i miłośników kawy na całym świecie.

Kawa speciality to określenie dla najwyższej jakości ziaren, które są produkowane w specyficznych warunkach mikroklimatycznych. W praktyce termin ten daje gwarancję świeżości zbioru i parzenia, a także czystego i wyjątkowego smaku. 

Termin został użyty po raz pierwszy w 1974 roku i miał charakteryzować ziarna pozbawione defektów, których parzenie zapewniało niezapomniany smak. Dzisiaj kawy speciality to te, które otrzymają przynajmniej 80 pkt. w czasie oceny przez Q-Graderów, czyli "sommelierów" kaw. 

Niestety jak wynika z najnowszych badań, kawa speciality może być już niedługo bardzo trudna do zdobycia. Jak tłumaczy główny autor Abel Chemura z Poczdamskiego Instytutu Badań nad Wpływem Klimatu (PIK), jeśli zmiany te nie zostaną powstrzymane, w Etiopii będzie stopniowo brakować obszarów odpowiednich dla produkcji kawy speciality.

W ramach różnych scenariuszy badacze przyjrzeli się łącznie 19 czynnikom klimatycznym wpływającym na uprawę pięciu różnych rodzajów kawy specialty, w tym średnią temperaturę, roczne poziomy opadów i sezonowość. 

Na przykład, jeśli zrobi się cieplej, owoce będą dojrzewały szybciej niż ziarna, co prowadzi finalnie do gorszej jakości napoju. Z drugiej strony zwiększone opady deszczu sprzyjają ogólnie produkcji kawy, ale niekoniecznie są korzystne dla poszczególnych rodzajów kaw speciality.

Naukowcy przewidują, że jeśli nie zmieni się kierunek postępujących zmian klimatycznych, to cztery z pięciu gatunków kaw speciality na tym ucierpią, ponieważ zmniejszą się obszary, na których mogą być one produkowane. 

W najgorszej sytuacji są rolnicy odpowiedzialni za produkcję Yirgacheffe - jednego z najstarszych i najbardziej pożądanych gatunków kawy na świecie - którzy mogą stracić ponad 40 proc. obszarów uprawnych do końca XXI wieku. 

Podobne badania na temat wpływu zmian klimatycznych na jakość kawy zostały przeprowadzone w Kolumbii. Ten kraj jest trzecim do wielkości producentem kawy na świecie, ale kryzys klimatyczny może poważnie zachwiać tę pozycję.

W badaniu opublikowanym na początku kwietnia naukowcy porównali modele klimatyczne pokazujące zmiany, których możemy spodziewać się w Ameryce Południowej w latach 2042-2061. Na podstawie zebranych danych starali się ustalić, jak kryzys klimatyczny wpłynie na jedną z najważniejszych gałęzi kolumbijskiej gospodarki - kawę.

Wyniki tych badań wskazują, że w najbliższych latach obszary, na których obecnie uprawiana jest kawa, mogą stać się zbyt gorące i suche, by rośliny mogły przetrwać. Co ciekawe, naukowy wskazują, że nie wpłynie to na ilość produkowanej kawy, a na gatunki z poszczególnych regionów Kolumbii.

- Obszary położone na niskich wysokościach ucierpią na skutek zmiany klimatu, a tysiące rolników nie będzie w stanie produkować powyżej progu rentowności. Takich zmian spodziewamy się do połowy tego stulecia - wyjaśnił główny autor badania Federico Ceballos -Sierra.

Według World Coffee Research zmiany klimatyczne wpłyną nie tylko na Etiopię i Kolumbię, ale również na inne regiony. Eksperci wyjaśniają, że kawa jest bardzo wrażliwa na pogodę i jej gwałtowne zmiany, co wpływa na ilość oraz jakość ziaren, które można wyprodukować.

Oczywiście trudniejszy dostęp do najlepszych ziaren kawy to cios dla baristów i smakoszy, jednak największą stratę poniosą rolnicy. Współautor badania dotyczącego sytuacji w Etiopii zauważa:

- Jeśli jeden lub więcej regionów kawowych utraci swój status specjalizacji z powodu zmian klimatycznych, ma to potencjalnie poważne konsekwencje dla drobnych rolników w regionie - ostrzega Christoph Gornott z PIK i Uniwersytetu w Kassel w Niemczech.

- Gdyby zostali zmuszeni do przestawienia się na uprawę mniej smacznych gatunków kawy, nagle zaczęliby konkurować z bardziej wydajnymi systemami produkcji przemysłowej w innych miejscach. W kraju, w którym eksport kawy stanowi mniej więcej jedną trzecią całości eksportu produktów rolnych, może okazać się to fatalne w skutkach - dodaje. 

Autorzy badania są zgodni, że zmiana tego trendu jest możliwa, o ile odpowiednio się na niego zareaguje. Zwracają uwagę, że konieczne jest zaplanowanie działań, które pozwolą rolnikom przygotować się na zmiany. W szerszej perspektywie nie można również zaprzestawać działań mających na celu spowolnienie zmian klimatycznych. 

- Pokazujemy, jak zmiany klimatyczne mają bardzo konkretny wpływ na dostępność i smak jednego z najbardziej lubianych napojów na świecie, a co ważniejsze, jak te zmiany wpłyną również na gospodarkę, zarówno w mikro-, jak i makroskali - dodaje Christoph Gornott.

Badania z 2015 roku, wskazywały, że korzystne byłoby przeniesienie plantacji kawy w wyższe rejony, co byłoby teoretycznie możliwe m.in. w Kolumbii. Jednak ta opcja może nie być możliwa dla drobnych rolników, których nie stać na zakup nowej ziemi i zaczynanie wszystkiego niemal "od zera".

Około 80 proc. kawy sprzedawanej na całym świecie pochodzi z małych gospodarstw w Afryce, Ameryce Łacińskiej i Azji, którzy nie mogą pozwolić sobie na takie inwestycje, ani na szybkie przestawienie się na produkcję innych gatunków kawy. Pewne jest natomiast, że jeśli nie zostaną z wyprzedzeniem podjęte odpowiednie kroki, to możemy mieć już niedługo trudności z wypiciem ulubionej kawy.