Wyspa Estyjska będzie rajem dla ptaków? Eksperci o nowym lądzie Polski

"Ostoja dla dzikiej przyrody" czy "raj dla ptaków" - tak określa się Wyspę Estyjską - nową inwestycję sztucznej wyspy refulacyjnej, która powstaje jako "produkt uboczny" przekopu przez Mierzeję Wiślaną. Na powierzchnię wyspy trafia urobek z prac czerpalnych i pogłębiania kanału prowadzonych na rzece Elbląg.

Lądu z dnia na dzień przybywa, niektóre fragmenty zdążyły się nawet zazielenić, co widać na nowym filmie.

Wyspa jest zlokalizowana około 2,5 km od brzegu Mierzei Wiślanej, na wysokości miejscowości Przebrno i około 4,5 km od nowo powstałego kanału żeglugowego. Została nazwana Estyjską, co ma nawiązywać do średniowiecznej nazwy Zalewu Wiślanego - Estmere.

Będzie liczyć dokładnie 181 hektarów - pomieściłaby cztery Watykany. Ma kształt elipsy o długości osi głównych 1906 na 1166 metrów, obwodzie 4,9 kilometra, będzie wysoka na 2-3 m n.p.m. Już jest jedną z największych tego typu wysp w Polsce.

Wymagające było samo zbudowanie wyspy na środku zalewu. Kluczowym etapem prac był udział brygady nurków. - Ekipa nurkowa współpracowała z żurawiem, który umieszczał ściągi w wodzie i tam, na poziomie 2,20 metrów poniżej poziomu morza, był zewnętrznie skręcany i zabezpieczany przez nurków - opowiadał Jacek Pawlak, kierownik robót hydrotechnicznych z Grupy NDI. Budowa obwałowań zakończyła się w 2022 roku.

Geolog dr hab. Leszek Łęczyński przyznaje, że sama konstrukcja wyspy jest dość wymagająca ze względu na teren, na którym się znajduje.

Wszystko po to - jak dodaje - by odizolować powstawanie zapadlisk czy osuwisk w tym rejonie oraz by ten urobek się nie rozpływał, a wyspa jest już wypełniona tym materiałem w 20 proc.

Geolog uważa, że Wyspa Estyjska w obecnej sytuacji jest pożądaną inwestycją właśnie dlatego, że obniża koszty składowania urobku czerpalnego. - Mielibyśmy problem, co z tym urobkiem zrobić, gdzie go usunąć, czy do otwartego morza, czy po prostu w inną przestrzeń Zalewu Wiślanego. Cały czas trzeba będzie pogłębiać tor podejściowy. Potem powstaną przestrzenie przemysłowe gospodarki morskiej. Produkty lokalnego przemysłu morskiego mogą być bezpośrednio eksportowane i transportowane na morze, także tutaj pomysłów może być wiele – uważa profesor.

Jego zdaniem Wyspa Estyjska łączy ekologię z praktycznym podejściem, bo rzeczywiście deponowanie na jej powierzchni urobku ogranicza koszty transportu i wyrzucania go na otwartą morską przestrzeń. - Mamy tam blisko granicę. Do tej pory był problem z żeglugą przez Cieśninę Pilawską. Obecnie za naszą granicą trwa wojna, żeglugę w tym rejonie komplikuje zakłócanie sygnału GPS. Wyspa Estyjska może być dobrym rozwiązaniem techniczno-ekologicznym, dlatego jej powstanie oceniam pozytywnie - uważa prof. Łęczyński.

Zarówno brzeg, jak i strefy przejściowe wyspy już dziś przyciągają gatunki chronione, m.in. łabędzia niemego i perkoza dwuczubego, a także liczne ptaki migrujące, takie jak: krakwa, płaskonos, świstun, krzyżówka, cyraneczka, a także gęsi białoczelne i zbożowe. Zaobserwowano również lęgowe pary rybitwy rzecznej i białoczelnej, sieweczki obrożnej i rzecznej, jak również brodźca piskliwego i pliszki siwej. Zauważono ponad 150 osobników ptaków nielęgowych, takich jak: gęgawa, mewy, siewka złota, czajka, batalion, biegus zmienny, krakwa, rybitwa czarna, głowienka, kormorany. Widziano też ptaki lęgowe: śmieszka (2200 par), rybitwa rzeczna (200 par), rybitwa białoczelna (95 par).

Czy wyspa staje się zapowiadanym rajem dla ptaków? - Tak. To, czego ptaki na wybrzeżach potrzebują, to miejsca, w których po pierwsze nie ma dostępu ludzi, to znaczy, że nie są płoszone i będą miały spokój, a po drugie jest ograniczony dostęp drapieżników. Coś takiego ma miejsce na Wyspie Estyjskiej - odpowiada Andrzej Kośmicki, ornitolog ze stowarzyszenia Grupa Badawcza Ptaków Wodnych KULING, które śledzi sytuację na wyspie.

Jak dodaje, gdy okrąg wyspy nie był jeszcze ukończony, już pojawiły się tam pierwsze ptaki lęgowe. - To było około trzy lata temu - mówi. Zauważa też, że choć w tej chwili wyspa nadal jest w trakcie budowania lądu poprzez wypełnianie materiałem, to z roku na rok jest coraz więcej gatunków i par ptaków lęgowych. W tym roku było to ponad 3 tys. par ptaków z kilkunastu gatunków.

Jego zdaniem największe oddziaływanie będzie w momencie, w którym przekop będzie wykorzystywany i zostanie otworzony tor żeglugowy. - A czy to się kiedykolwiek stanie, ciężko powiedzieć - przyznaje Kośmicki.

Czy w przyszłości wokół nowej wyspy będą mogły odbywać się rejsy turystyczne? Urząd Morski jasno wskazuje, że wyspa została zaplanowana jako obszar niedostępny dla ludzi i żeglugi, a przeznaczony wyłącznie dla ptaków. - Jej obecność ma wspomóc odbudowę siedlisk w obszarze Natura 2000, gdzie w ostatnich dwóch dekadach zanikały użytki zielone stanowiące miejsca lęgowe wielu gatunków ptaków - odpowiedziała Magdalena Kierzkowska, rzeczniczka Urzędu Morskiego w Gdyni.

W podobnym tonie wypowiadają się również przyrodnicy. Pytani, czy pomimo zakazu może ona kusić turystów, odpowiadają, że takie przypadki cały czas się zdarzają.

- Jeżeli nie wpuścimy tam ludzi i ssaków drapieżnych, to mamy szansę mieć unikatową ostoję dla ptaków, ale warunkiem, żeby tak było, jest niewpuszczenie tam właśnie człowieka. Urząd Morski, mając tego świadomość, ale też za namową lokalnych naukowców czy organizacji ekologicznych, mamy nadzieję, że nie dopuści do tego, żeby to kiedykolwiek była atrakcja turystyczna - tłumaczy Andrzej Kośmicki.

Miejsce, które zaczynają odbierać przyrodzie ludzie, to np. wysepki w Zatoce Puckiej. - W Kuźnicy i Jastarni są firmy, które oferują turystom wycieczki, grille na wyspach piaszczystych, mówi się, że to kaszubskie czy "polskie Malediwy". Odkąd jest to miejsce popularne turystycznie, straciło jakąkolwiek wartość dla przyrody - dodaje przyrodnik.

Jak wyjaśnia Jacek Słupek, ornitolog, takie sztuczne wyspy refulacyjne funkcjonują jako ważne obszary dla ochrony różnorodności biologicznej. - Wyspa Estyjska jest idealnym uzupełnieniem tych terenów lęgowych i żerowisk, które są już u ujścia Wisły, m.in. Wyspa Sobieszewska czy Mikoszewo, nie tylko dla ptaków lęgowych, ale też wędrownych - mówi ornitolog. Jak dodaje, zaczynają bytować tam gatunki, które są w Polskiej Czerwonej Księdze Zwierząt, czyli zagrożone wyginięciem.

Wyspa Estyjska pozostaje w granicach obszaru Natura 2000, a instytucją zarządzającą tym obszarem jest Urząd Morski, dlatego jest on zobligowany do tego, żeby warunki siedliskowe i bytowe dla ptaków nie były gorsze z roku na rok.