Szwedzkie myśliwce dla Ukrainy. Są bliżej niż kiedykolwiek dotąd

Ukraina przygotowuje się na przyjęcie szwedzkich myśliwców Gripen, które od dawna były rozważane jako wsparcie dla ukraińskiego lotnictwa. Po dwóch latach dyskusji, dostawy tych maszyn wydają się coraz bliższe realizacji. Są to maszyny, które w stosunku jakości do ceny są uważane przez część ekspertów za maszyny lepsze niż F-35.

Wiceminister obrony Ukrainy, generał porucznik Iwan Hawryluk, w rozmowie z BBC potwierdził, że Ukraina spodziewa się dostaw F-16, francuskich Mirage oraz szwedzkich Gripenów. Nie podał jednak szczegółów dotyczących terminów przekazania tych maszyn.

Część państw europejskich już rozpoczęła przekazywanie F-16 w niewielkich partiach, a samoloty te są już wykorzystywane przez ukraińskie siły powietrzne. Podobnie jest z francuskimi Mirage, które - choć dostarczone w ograniczonej liczbie - stanowią istotne wsparcie (mogą m.in. zwalczać rosyjskie drony Shahed, wykorzystywane przez Rosję na dużą skalę).

Szwedzki Gripen był wielokrotnie wymieniany w kontekście wsparcia dla Ukrainy, jednak dotychczas priorytet miały F-16. Sytuacja zaczyna się jednak zmieniać. Gripen, opracowany przez firmę Saab, to samolot wielozadaniowy, który powstał w odpowiedzi na potrzebę posiadania maszyny zdolnej do walki, ataku i rozpoznania. Nazwa JAS pochodzi od szwedzkich słów: Jakt (myśliwiec), Attack (atak), Spaning (rozpoznanie).

W latach 70. Szwecja zdecydowała się na własny program lotniczy, by uniezależnić się od zagranicznych dostawców. Rząd wsparł finansowo projekt firmy Saab, co przyspieszyło prace nad samolotem. Prototyp Gripena zaprezentowano w 1987 r., a pierwsze egzemplarze trafiły do szwedzkich sił powietrznych w 1993 r. Obecnie Gripen jest używany głównie przez Szwecję, ale także przez Czechy, Tajlandię, Węgry, Brazylię i RPA.

Początkowo Gripen był myśliwcem czwartej generacji, jednak kolejne modernizacje doprowadziły do powstania nowszych wersji:

• Gripen C/D – generacja 4+
• Gripen E/F – tzw. generacja 4++, z ulepszoną technologią stealth, nowym silnikiem i dodatkowymi systemami ochrony

Nie wiadomo jeszcze, która wersja trafi do Ukrainy. Gripen występuje w wersji jedno- i dwumiejscowej. Zasięg bojowy to do 1,5 tys. km, maksymalny udźwig – 16,5 tony, a prędkość przekracza 2,1 tys. km/h. Samolot posiada 10 punktów podwieszenia uzbrojenia.

Gripen uchodzi za jedną z najbardziej ekonomicznych i wytrzymałych maszyn – godzina lotu kosztuje ok. 4 tys. dolarów, czyli połowę tego, co w przypadku F-16. Dodatkowo samolot może lądować na autostradach i innych nietypowych nawierzchniach.

Do niedawna Gripen nie brał udziału w działaniach bojowych, pełnił głównie funkcje patrolowe. W 2025 r. Tajlandia użyła tych maszyn w konflikcie z Kambodżą, wykorzystując zarówno F-16, jak i Gripeny do ataków. Po tych wydarzeniach rząd Tajlandii zamówił kolejne Gripeny, by zmodernizować swoją flotę.

Nie wiadomo, ile samolotów i w jakiej konfiguracji otrzyma Ukraina, ani czy będą to maszyny przekazane przez rząd Szwecji, czy zakupione bezpośrednio od firmy Saab. Kwestia szkolenia ukraińskich pilotów na Gripenach również pozostaje otwarta – w 2023 r. pojawiły się jedynie wzmianki o szkoleniach zapoznawczych, bez szczegółów.

Gripen ma szansę stać się kolejną platformą w ukraińskich siłach powietrznych, które już korzystają z samolotów sowieckich, F-16 i Mirage. Rozbudowana flota to wyzwanie logistyczne – wymaga szkoleń, infrastruktury i serwisu – ale obecnie Ukraina mierzy się z innym problemem: intensywnymi rosyjskimi bombardowaniami.

Pod koniec września Rosja wystrzeliła w kierunku Ukrainy 500 dronów i 40 rakiet różnych typów. W wyniku ataków ucierpiała stolica i inne miasta, wiele osób zostało rannych, a kilka – w tym dziecko – zginęło.

Samoloty, takie jak Mirage i F-16, są wykorzystywane do zwalczania rosyjskich systemów ataku z powietrza. Rosja stale zwiększa liczbę używanych Shahedów, które stają się coraz trudniejszym celem. Gripen mógłby wzmocnić ukraińską obronę, a także umożliwić ataki na pozycje rosyjskie przy użyciu odpowiedniego uzbrojenia.

Nie podano jeszcze, ile Gripenów trafi do Ukrainy, ale według doniesień szwedzki rząd i firma Saab są gotowi do współpracy i przekazania większych partii, by pomóc Ukrainie w budowie własnej obrony powietrznej.