Rumunia: MiG‑21 LanceR wycofane ze służby
Po 61 latach służby operacyjnej, rumuńskie wojska lotnicze wycofały z eksploatacji 13 egzemplarzy przestarzałych już samolotów myśliwskich MiG-21, ostatnich w wersji zmodernizowanej LanceR.
W poniedziałek, 15 maja br., po 61 latach zakończyła się służba operacyjna samolotów myśliwskich MiG-21 w rumuńskich wojskach lotniczych (Forțele Aeriene Române). Symboliczny proces zapoczątkowano dwa dni wcześniej w bazie lotniczej Boboc w okręgu Buzău ostatnim lotem treningowym, a zakończono dziś pożegnalnym przelotem pomiędzy Câmpia Turzii oraz Borcea. Był to najdłużej użytkowany samolot bojowy w historii lotnictwa wojskowego Rumunii – ostatnią użytkowaną wersją był zmodernizowany LanceR.
W Europie samoloty rodziny MiG-21 użytkowało 12 państw (w tym ZSRS, Polska, NRD, Finlandia, Czechosłowacja, Czechy, Słowacja, Węgry, Rumunia, Serbia, Bułgaria i Chorwacja). W ostatnich latach wycofała je Serbia (21 maja 2021), a jedynym użytkownikiem pozostaje jeszcze Chorwacja – choć już niedługo zostaną również wycofane i zastąpione przez Rafale.
Dalsza część artykułu pod materiałem wideo
Rumuński wariant, LanceR, to piąta generacja rodziny MiG-21, zmodernizowana przez izraelską spółkę Elbit Systems i lokalną Aerostar w latach 1995–2002. Wersja LanceR A została zoptymalizowana do misji powietrze-ziemia, wykorzystując amunicję kierowaną zarówno pochodzenia wschodniego i zachodniego, a także pociski powietrze-powietrze R-60, R-73, R550 Magic 2 i Python III. Wersja LanceR B to wersja szkoleniowa, a wersja LanceR C to wersja przewagi powietrznej, wyposażona w dwa wyświetlacze LCD MFD, celownik nahełmowy i radar Elta EL/M-2032.
Pierwsze 12 z 24 MiG-21F-13 dostarczono do Rumunii 13 lutego 1962. Pozostałe 12 MiG-21F-13 dostarczono w latach 1962–63, zostały wycofane w 1976, ale oficjalnie spisane ze stanu dopiero w 1993. Dostawy MiG-21PF rozpoczęły się w 1965, a łącznie 38 samolotów, zostały one oznaczone jako MiG-21RFM (Radar Fortaj Modernizat). Zostały wycofane na początku lat 1990. i zmagazynowane do 1999. Pierwsze MiG-21PFM odebrano w 1966, a 29 z nich było w wersji izdielije 94A, a 23 było zdolnych do przenoszenia broni jądrowej (izdielije 94N). Oba warianty otrzymały oznaczenie MiG-21RFMM. Ostatni z nich wycofano w 2002 i zostały zastąpione przez MiG-21 LanceR.
Jedenaście MiG-21R, lokalnie oznaczonych MiG-21C (Cercetare), zostało dostarczonych w 1968. Pozostawały w służbie do 1998. Począwszy od 1969 dostarczono 60 MiG-21M, a łącznie 71 MiG-21MF dostarczono od 1972. MiG-21M stanowiły podstawę do modernizacji MiG-21 LanceR A, a MiG-21MF zostały przebudowane na MiG-21 LanceR C. W sumie przebudowano 73 LanceR A i 26 LanceR C.
W rumuńskiej służbie wszystkie warianty dwumiejscowego samolotu szkolnego otrzymały oznaczenie MiG-21DC (Dublă Comandă). Pierwsze cztery to MiG-21U izdielije 66-400, które dostarczono w 1965, a następnie trzy izdielije 66-600. Od 1969 dostarczono czternaście MiG-21US, a w latach 1972-1980 dostarczono 31 MiG-21UM, z czego 14 zmodernizowano do standardu MiG-21 LanceR B.
Podczas rewolucji rumuńskiej 16-27 grudnia 1989, rumuńskie MiG-21 były dość aktywne, głównie reagując na pracę sowieckich systemów walki radioelektronicznej. Jedyna znana operacja powietrze-powietrze z tamtego okresu to zestrzelenie przez MiG-21MF śmigłowca IAR 330 wojsk lądowych Rumunii.
Jednak z uwagi na coraz większe trudności związane z utrzymaniem gotowości bojowej samolotów, a także pięcioma katastrofami po 2010 (w czterech zginęli piloci; ostatnia miała miejsce 20 kwietnia ub. r. – pilot przeżył), władze w Bukareszcie podjęły decyzję o modernizacji technicznej wojsk lotniczych. Wycofywanie rozpoczęto w grudniu 2016.
Dlatego, po wycofaniu LanceR-ów, Rumunii pozostało 17 samolotów wielozadaniowych Lockheed Martin F-16AM/BM Block 15 MLU z oprogramowaniem M5.2R, które zostały zgrupowane w Escadrila 53 Aviație Vânătoare (53. eskadrze myśliwskiej) w 86. bazie lotniczej Locotenent Aviator Gheorghe Mociorniţă.
Co ciekawiej, 14 z nich to samoloty eks-portugalskie, a 3 pozostałe eks-amerykańskie, pozyskane etapami w 2013 i 2020 oraz wdrażane w latach 2016-2021 w ramach programów Peace Carpathian I i Peace Carpathian II. W najbliższych latach dołączą do nich 32 eks-norweskie F-16AM/BM Block 20 MLU.
Obecnie, cztery z nich, od 1 kwietnia br. stacjonują w 1. Bazie Lotniczej w Szawlach na Litwie, w ramach 71. rotacji misji NATO Baltic Air Policing (BAP).
Tymczasem, 11 kwietnia br. Rumuńska Najwyższa Rada Bezpieczeństwa Narodowego (Consiliul Suprem de Apărare a Ţării, CSAT) podjęła decyzję o zakupie samolotów wielozadaniowych Lockheed Martin F-35A Lightning II. Samoloty zostaną jednak pozyskane dopiero po 2030 – padały deklaracje o zakupie przynajmniej jednej eskadry, czyli od 12 do 24 egzemplarzy.
