Rzadkie odkrycie w Pompejach. Barwny fresk z Dionizosem i zakazanymi praktykami

Starożytne miasto w południowej części Włoch, całkowicie zniszczone w 79 r. n.e. przez erupcję Wezuwiusza, nadal przynosi nowe odkrycia. W niedawno odkrytym w Pompejach Domu Thiazosa archeolodzy natrafili na wyjątkowo dużych rozmiarów fresk, który ukazuje praktyki tajemniczego kultu związanego z Dionizosem. Niezwykle rzadkie malowidło z tamtego okresu zostało właśnie zaprezentowane przez Park Archeologiczny w Pompejach. Fresk odkryto w tzw. IX Regionie Pompejów (jednej z dziewięciu dzielnic) - wykopaliska w tej części miasta rozpoczęły się w 2023 r., na dużym obszarze obejmującym około 3200 m kw. i są już w końcowej fazie.

Zdjęcia z nowego odkrycia są widowiskowe. Archeolodzy i badacze określają fresk jako "megalografię". Malowidło, niemal o naturalnych rozmiarach, zdobi trzy ściany przestronnej sali biesiadnej, z czwartą otwierającą się na ogród. Na tle intensywnie czerwonego koloru widnieje procesja Dionizosa – boga wina, z bachantkami i satyrami w dynamicznych pozach - młodzi satyrowie grają na fletach i ofiarują wino. Są też menady - kobiece towarzyszki starożytnego boga - ukazane zarówno jako tancerki, jak i łowczynie, trzymające zabite koźlęta lub miecze.

W centrum tej sceny znajduje się stary satyr i młoda kobieta, przygotowująca się do inicjacji w kulcie Dionizyjskim. Tajemniczym aspektem tego kultu były jego sekrety. Choć wiele aspektów Dionizyjskich rytuałów zaginęło na przestrzeni wieków, historyczne zapisy sugerują, że rytuały te obejmowały użycie dużych ilości wina i innych substancji odurzających, takich jak opium, w celu wywołania transu. Dionizos był także postrzegany jako bóg zmartwychwstający, co miało być obiecywane osobom inicjowanym w misterium.

Dalsza część artykułu pod materiałem wideo

Jedynym innym znanym przykładem dużego fresku opisującego rytuały Dionizyjskie jest ten odkryty w 1909 roku w podmiejskiej willi w Pompejach, znanej jako Willa z Misteriami. Tamto malowidło również przedstawia satyrów, menady i kobietę przygotowującą się do małżeństwa, jednak brakuje tam elementów związanych z polowaniem.

Oba przykłady fresków, jak zauważył Gabriel Zuchtriegel, dyrektor Parku Archeologicznego w Pompejach, ukazują "dziką, nieujarzmioną stronę kobiecości", kobietę, która "łamie porządek męski, by swobodnie tańczyć, polować i jeść surowe mięso w górach i lasach".

Malowidła z obu miejsc pochodzą z połowy I wieku p.n.e., co oznacza, że już wtedy mogły być uważane za historyczne. Gdy w 79 roku n.e. wybuchł Wezuwiusz, zakonserwował je na dwa tysiąclecia. Freski sugerują, że zakaz obchodzenia tajemniczych rytuałów wprowadzony w 186 roku p.n.e. był często ignorowany, przynajmniej w regionie.

W starożytności istniały kulty misteryjne, do których dostęp mieli tylko wtajemniczeni. Obejmowały one rytuały obiecujące nową, szczęśliwą egzystencję zarówno w życiu doczesnym, jak i po śmierci. Odkryty fresk można datować na lata 40-30 p.n.e.

Nowo odkryta scena dodaje kolejny element do wyobrażeń o misteriach – polowanie. Powyżej głównego fryzu znajduje się mniejszy pas ukazujący zwierzęta, takie jak sarny, dziki i ptaki. "To wyjątkowe świadectwo religijnej i artystycznej historii Pompejów" –przekazał włoski minister kultury Alessandro Giuli w komunikacie parku w Pompejach. Nowy fresk został już udostępniony do zwiedzania.