Rekordowe zamówienie na rosyjski uran. To początek końca rosyjskiej dominacji

Choć rosyjska agresja na Ukrainę trwa już ponad dwa lata – a licząc z okupacją Donbasu ponad dekadę – wiele zachodnich demokracji wciąż finansuje reżim Władimira Putina, kupując w Rosji strategiczne surowce. Należą do nich również Stany Zjednoczone, które w maju 2024 roku złożyły największe – od ponad roku – zamówienie na rosyjski uran.

Chłodnie kominowe elektrowni jądrowejChłodnie kominowe elektrowni jądrowej
Źródło zdjęć: © Domena publiczna
Łukasz Michalik

Majowe zakupy rosyjskiego uranu kosztowały Stany Zjednoczone ponad 209 mln dolarów i były największe od wiosny 2023 roku. Choć wojna w Ukrainie przyniosła wiele gospodarczych reperkusji, nie wszystkie branże odczuły je w jednakowy sposób.

Gdy Zachód nakłada na Rosję kolejne sankcje, istnieje obszar, w którym współpraca nie tylko ma się dobrze, ale po 2022 roku przeżywa wyjątkowy rozwój. Obszarem tym jest globalny handel wzbogaconym uranem – surowcem niezbędnym do działania energetyki jądrowej.

Od rudy do paliwa dla elektrowni

Choć w skali globu największym eksporterem uranu jest Kazachstan, a czołowe miejsca zajmują – obok Australii czy Kanady – m.in. Namibia czy Niger, to inne kraje rozdają karty na międzynarodowym rynku. Wynika to z faktu, że uran, a w zasadzie jego ruda, jest tylko surowcem, niewiele różniącym się od innych bogactw naturalnych, eksploatowanych przez przemysł wydobywczy.

Po wydobyciu z ziemi ruda uranu przechodzi proces obróbki, w wyniku którego powstaje półprodukt o nazwie yellowcake. W jego skład wchodzi nierozszczepialny izotop U-238 (99,3 proc.) i rozszczepialny U-235, a także śladowe ilości izotopu U-234. Początkowo procentowy udział U-235 ogranicza się do ok. 0,7 proc. Aby uran nabrał ceny i znaczenia, konieczne jest podniesienie tej wartości, znane jako wzbogacanie uranu.

Yellowcake - półprodukt powstający z rudy uranu
Yellowcake - półprodukt powstający z rudy uranu © Flickr, IAEA, Lic. CC BY-SA 2.0

Produktem ubocznym tego procesu jest U-238, czyli uran zubożony. Ze względu na dużą gęstość to właśnie on jest wykorzystywany w pancerzach specjalnych czołgów Abrams czy w niektórych rodzajach amunicji, gdzie z uranu formuje się m.in. penetratory pocisków przeciwpancernych.

Wpływ na środowisko

Najpowszechniejszą metodą wzbogacania uranu jest stosowanie wirówek, gdzie siła odśrodkowa prowadzi do separacji U-235, który jest lżejszy i pozostaje w centralnej części wirówki, od U-238, który jako cięższy gromadzi się przy jej ściankach.

Proces ten wymaga rozbudowanej infrastruktury i ścisłego nadzoru, a jego efektem – poza produkcją uranu – są znaczne ilości odpadów, także takich, których składowanie należy planować w perspektywie tysiącleci.

Te właśnie kwestie – a nie przewaga technologiczna – sprawiły, że globalną produkcję wzbogaconego uranu zdominowały kraje ignorujące koszty środowiskowe, jak Rosja czy Chiny.

Pojemnik na odpady radioaktywne
Pojemnik na odpady radioaktywne © Bill Ebbesen, Lic. CC BY 3.0, Wikimedia Commons

Propagandowy sukces Kremla

Nagłośniona przez media sprzedaż rosyjskiego uranu Stanom Zjednoczonym (doszło do niej w maju, ale sprawę ujawniono dopiero w lipcu) to nie tylko biznesowy, ale także – a być może przede wszystkim – propagandowy sukces Kremla. Informacja o amerykańskich zamówieniach jest szeroko nagłaśniana przez rosyjską propagandę.

Choć propagandyści Putina mogą świętować sukces, wygląda na to, że w kwestii zaopatrywania Ameryki w uran to ich łabędzi śpiew. Surowcowe uzależnienie wolnego świata od państw, którym nie po drodze z liberalną demokracją, jest faktem, ale ponad dwa lata rosyjskich ataków na Ukrainę okazało się czasem wystarczająco długim, by zmiany w łańcuchach logistycznych zaczęły działać. Dotyczy to także uranu.

W kwietniu 2024 roku Stany Zjednoczone poinformowały o pierwszej – na razie bardzo skromnej – partii własnego, wzbogaconego uranu wyprodukowanego w Ohio. Choć 90 kg to ilość homeopatyczna w skali potrzeb całego kraju, ocenianych na ponad 18 tys. ton, jest jednak zwiastunem nadchodzących zmian. Zwłaszcza że towarzyszy mu wprowadzony niedawno zakaz importu uranu z Rosji.

Uranowa pastylka, z której powstają pręty paliwowe stosowane w elektrowniach jądrowych
Uranowa pastylka, z której powstają pręty paliwowe stosowane w elektrowniach jądrowych © Domena publiczna

Początek końca rosyjskiej dominacji

Choć jest on obwarowany kilkoma zastrzeżeniami, pokazuje polityczną wolę, aby skończyć z uzależnieniem od Rosji. Dotyczy to także – choć w mniejszym stopniu – Europy, której rosnące zdolności w zakresie wzbogacania uranu zaniepokoiły Moskwę do tego stopnia, że wsparła zamach stanu w Nigrze, próbując zdestabilizować dostawy strategicznego surowca m.in. do Francji.

Marginalizacja roli Rosji w światowym handlu uranem wydaje się jednak przesądzona. Koalicja krajów Zachodu i Japonii zdecydowała o wydaniu miliardów dolarów na rozbudowę własnego zaplecza służącego do wzbogacania uranu.

Dodatkowy cios wymierzyła Putinowi także Wielka Brytania, która w maju 2024 zdecydowała się na ogłoszenie decyzji o uruchomienie pierwszego w Europie zakładu produkującego wysokowzbogacony uran, czyli surowiec, którego jedynym dostawcą była do tej pory Rosja. Choć efekty tych działań będą widoczne dopiero po latach, proces wypierania Rosji z globalnego rynku uranu już się rozpoczął.

Wybrane dla Ciebie

Ukraińcy o polskim czołgu K2. Piszą, że może być gorszy niż oryginał
Ukraińcy o polskim czołgu K2. Piszą, że może być gorszy niż oryginał
Niezidentyfikowane obiekty na niebie. Kraj NATO zamknął lotnisko
Niezidentyfikowane obiekty na niebie. Kraj NATO zamknął lotnisko
1000 km/h to był dopiero początek. Jak szybko leciał najszybszy człowiek?
1000 km/h to był dopiero początek. Jak szybko leciał najszybszy człowiek?
Najdłużej żyjące zwierzę. Ten gatunek pamięta czasy Jezusa
Najdłużej żyjące zwierzę. Ten gatunek pamięta czasy Jezusa
Rosja wciąż ma spore możliwości. Ostrzeżenie ukraińskiego wojskowego
Rosja wciąż ma spore możliwości. Ostrzeżenie ukraińskiego wojskowego
Rzucili wyzwanie amerykańskiemu F-35. Chiny prezentują nowy myśliwiec
Rzucili wyzwanie amerykańskiemu F-35. Chiny prezentują nowy myśliwiec
Ukraińcy zbudowali ją sami. Ich broń góruje nad zachodnimi
Ukraińcy zbudowali ją sami. Ich broń góruje nad zachodnimi
Ukraińcy zestrzelili drony podczas pokazu. Zrobili to nad krajem NATO
Ukraińcy zestrzelili drony podczas pokazu. Zrobili to nad krajem NATO
Ukraińcy w siódmym niebie. Zachwalają broń z Polski
Ukraińcy w siódmym niebie. Zachwalają broń z Polski
NATO poprosiło Ukraińców o pomoc. Mieli  kluczowy sprzęt
NATO poprosiło Ukraińców o pomoc. Mieli kluczowy sprzęt
Trzy zielone komety widoczne na niebie. Jedna z nich będzie blisko Ziemi
Trzy zielone komety widoczne na niebie. Jedna z nich będzie blisko Ziemi
Rosja zbudowała własnego Starlinka na dronach. Ma poważne ograniczenia
Rosja zbudowała własnego Starlinka na dronach. Ma poważne ograniczenia
Wyłączono komentarze
Sekcja komentarzy coraz częściej staje się celem farm trolli. Dlatego, w poczuciu odpowiedzialności za ochronę przed dezinformacją, zdecydowaliśmy się wyłączyć możliwość komentowania pod tym artykułem.
Redakcja serwisu Tech