NASA znów wylądowała na Marsie. Tak wygląda przeszłość i przyszłość misji marsjańskich

Od 1960 roku miały miejsce dziesiątki misji na Marsa, które miały pomóc ludzkości poznać naszego planetarnego sąsiada. Już 18 lutego 2021 wyląduje najbardziej przełomowa z nich, w ramach której NASA będzie poszukiwać śladów życia na Czerwonej Planecie.

Mimo że wiele krajów próbowało dotrzeć na Marsa, niewiele misji zakończyło się sukcesem. Na przestrzeni niemal 80 lat tylko misje NASA, dawnego programu kosmicznego ZSRR, ESA oraz Indyjskiej Organizacji Badań Kosmicznych zakończyły się sukcesem. W lutym do tej garstki dołączyły również Zjednoczone Emiraty Arabskie oraz Chiny. 

Pierwsze próby dotarcia na Marsa miały miejsce wkrótce po rozpoczęciu programów kosmicznych. W 1957 roku ZSRR wystrzelił sondę Sputnik i już trzy lata później planował dotrzeć na Marsa - misje Marsnik 1 i 2 niestety zakończyły się porażką już na starcie. Poniżej znajdziecie krótkie podsumowanie najważniejszych marsjańskich misji w kolejności chronologicznej.

• 10 października 1960: Marsnik 1 (ZSRR) - zniszczony podczas startu
• 24 października 1962: Sputnik 22 (ZSRR) - z powodu poważnej awarii systemów został zniszczony po osiągnięciu orbity okołoziemskiej
• 1 listopada 1962: Mars 1 (ZSRR) - zaliczył udany start, ale kilka miesięcy później na stałe utracono z nim łączność
• 5 listopada 1964: Mariner 3 (USA) - problem z bateriami słonecznymi uniemożliwił dokończenie mu misji
• 10 maja 1971: Kosmos 419 (ZSRR) - wszedł na orbitę okołoziemską, po czym doznał krytycznej awarii
• 21 lipca 1973: Mars 4 (ZSRR) - doleciał do Czerwonej Planety 10 lutego 1974; jednak nie wykonał głównego zadania, którym miało być okrążanie Marsa, zamiast tego poleciał dalej
• 25 lipca 1973: Mars 5 (ZSRR) - sonda dotarła do celu i przez kilka dni krążyła na orbicie Marsa
• 5 sierpnia 1973: Mars 6 (ZSRR) - wystrzelony z modułem przelotowym lądownik dotarł na Czerwoną Planetę 3 marca 1974 r., ale uległ zniszczeniu przy próbie lądowania
• 20 sierpnia 1975: Viking 1 (USA) - moduł z lądownikiem osiadł na Czerwonej Planecie
• 9 września 1975: Viking 2 (USA) - kolejne lądowanie na Czerwonej Planecie zakończone sukcesem

Misje Viking 1 i 2 były pierwszymi, które dostarczyły obszernych danych na temat Marsa. Każdy z łazików przez 3 kolejne lata przesyłał informacje z powrotem na Ziemię. Żaden z nich nie mógł jednak zdobyć dowodów, że na Czerwonej Planecie istnieje lub istniało życie. 

Misje Viking ujawniły jednak, że skład Marsa jest prawie identyczny z niektórymi meteorytami znalezionymi na Ziemi. Sugerowało to, że niektóre meteoryty znalezione na Ziemi pochodziły pierwotnie z Marsa.

25 września 1992 r. została rozpoczęta misja NASA Mars Observer. Statek kosmiczny zaginął tuż przed tym, jak miał osiągnąć orbitę Marsa. Strata była o tyle bolesna, że misja kosztowała 813 mln dolarów - prawie czterokrotnie więcej niż zakładano. 

7 listopada 1996 roku na Czerwoną Planetę przybyła amerykańska sonda w ramach misji Mars Global Surveyor (MGS). W 2006 roku NASA utraciła z nią kontakt, jednak do tego czasu MGS zmapował Czerwoną Planetę od bieguna do bieguna, ujawniając starożytne ślady wody. Dane z MGS pomogły NASA zdecydować, gdzie wylądują jej przyszłe łaziki marsjańskie. 

Po rozpadzie ZSRR, Rosja kontynuowała programy marsjańskie w ramach misji Mars 96, która rozpoczęła się 16 listopada 1996 r. Jednak po awarii rakiety orbiter, dwa lądowniki i dwa penetratory zostały utracone.

Wkrótce po tym dwie ważne misje zakończyły się sukcesem. Lądownik NASA Pathfinder i łazik Sojourner przybyły na Marsa w lipcu 1997 r. Lądownik jako pierwszy użył zestawu poduszek powietrznych do amortyzacji lądowania, a Sojourner był pierwszym łazikiem, który toczył się po Marsie. Oba działały niestety krótko - po tygodniu utracono z nimi łączność. 

Kolejną udaną misją marsjańską był NASA Mars Odyssey, która dotarła na Czerwoną Planetę w październiku 2001 roku. Orbiter nadal prowadzi swoją rozszerzoną misję naukową. 15 grudnia 2010 r. udało mu się pobić rekord najdłużej działającego statku kosmicznego na Marsie i do tej pory przesłał ok. 350 tys. zdjęć i niemal 90 proc. wszystkich danych zebranych przez późniejsze misje. 

Kolejny sukces NASA przyszedł w 2004 roku, kiedy Spirit i Opportunity, zostały wysłane na powierzchnię Marsa. Każdy z nich odkrył wiele dowodów na to, że woda płynęła kiedyś po Czerwonej Planecie. Pierwszy z nich zakończył misję w 2010 roku, drugi w 2019. 

Inny orbiter NASA, Mars Reconnaissance Orbiter, wystrzelony 12 sierpnia 2005 r. zaczął okrążać planetę 12 marca 2006 r. Misja przyniosła więcej danych niż wszystkie poprzednie misje na Marsie razem wzięte i nadal trwa.

W 2012 roku rozpoczęła się misja łazika Curiosity, który dotarł do krateru Gale, by szukać śladów starożytnych, nadających się do zamieszkania środowisk. Jego główne odkrycia obejmują znalezienie obszarów wcześniej przesiąkniętych wodą, wykrycie metanu na powierzchni i znalezienie związków organicznych.

Indyjska MOM (Mars Orbiter Mission) z powodzeniem osiągnęła orbitę w 2014 r., aby sfotografować całą planetę, zapewniając unikalną perspektywę na jej pogodę i cechy powierzchni. 

W ramach programu ExoMars ESA we współpracy z Rosją wystrzeliła orbiter o nazwie Trace Gas Orbiter (TGO) w 2016, który do dziś dostarcza informacji na temat składu atmosfery marsjańskiej. NASA wysłała Mars InSight na Czerwoną Planetę w 2018 roku, aby po raz pierwszy szczegółowo zbadać wewnętrzną strukturę Marsa. 

W lutym 2020 na Czerwoną Planetę dotarły już dwie marsjańskie misje. Misja Hope Zjednoczonych Emiratów Arabskich zbada marsjańską pogodę i warstwy atmosfery. Przesłała również już pierwsze zdjęcia. To pierwsza misja ZEA, więc jej sukces należy docenić w szczególnym stopniu.

Chińska misja Tianwen-1 obejmuje lądownik, łazik i orbiter, które planują wielozadaniowe badanie Marsa. Lądowanie na Czerwonej Planecie zakończyło się sukcesem 16 lutego, a już 18 lutego możemy obserwować lądowanie łazika Perseverance, będącego częścią najbardziej zaawansowanej dotychczas misji marsjańskiej. 

Głównym celem najświeższej misji jest zbadanie krateru Jezero, wyróżniającego się niezwykle ciekawą historią geologiczną, czego przykład stanowi m.in. obecne tam w przeszłości jezioro. Badacze chcą przeanalizować Marsa pod kątem dostępności zasobów naturalnych, które pozwoliłyby na dalszą eksplorację planety, również przez wyprawy załogowe.

W 2022 roku planowana jest kolejna misja ExoMars 2022, którą orgazniuje ESA we współpracy z Rosją. Z kolei w 2024 roku JAXA (Japońska Agencja Kosmiczna) planuje misję Martian Moons eXploration (MMX), w ramach której chce wylądować na Phobosie, jednym z księżyców Marsa.