HIMARS zamiast Gradów. Tak wygląda przyszłość polskiej artylerii rakietowej?

Waży 16 ton i przewozi 6 pocisków kalibru 227 mm o zasięgu 70 km. Wyrzutnia rakiet M142 HIMARS to prawdziwy bóg wojny, który – dzięki możliwościom, jakie zapewnia amunicja kierowana – jest w stanie zastąpić zmasowany ostrzał artyleryjski kilkoma celnymi, precyzyjnymi strzałami.

Zamówione przez Polskę w ramach programu Homar 20 wyrzutni miało stanowić istotne wzmocnienie polskiego wojska. Wojna w Ukrainie sprawiła, że stare plany uległy zmianie: zamiast 20 (18 bojowych i 2 ćwiczebnych) zestawów MON planuje kupić aż 500.

Oznacza to artyleryjską rewolucję, która teleportuje polską artylerię rakietową daleko w przyszłość. Co w praktyce może zmienić ten zakup?

M142 HIMARS, choć został opracowany pod koniec XX wieku, nie jest całkowicie nowym systemem. To kolejny etap ewolucji wyrzutni M270 MLRS, którą – ze względu na popularność, planowaną rolę i czas, w którym powstała – można uznać za jeden z symboli końcowego okresu zimnej wojny, razem z czołgiem M1 Abrams czy śmigłowcem AH64 Apache.

HIMARS to radykalnie odchudzony MLRS. Zamiast podwozia gąsienicowego zastosowano w nim kołowe (w Polsce być może będą to podwozia Jelcz) i o połowę, z 12 do 6, zmniejszono liczbę pocisków w wyrzutni.

W rezultacie powstał system lżejszy (16 ton) i znacznie bardziej mobilny, dostosowany do transportu drogą powietrzną. Mobilność podkreśla zresztą sama nazwa – HIMARS to akronim od High Mobility Artillery Rocket System, czyli system artylerii rakietowej wysokiej mobilności.

Jego protoplasta, system MLRS, to w pierwotnej wersji mocniejsza – bo strzelająca cięższymi pociskami o większym kalibrze – alternatywa dla polskich Gradów (stare zestawy BM-21 Grad, nowocześniejsze, czechosłowackie RM-70 i znacząco zmodernizowane, polskie WR-40 Langusta).

To artyleria rakietowa pod względem zasady działania nieodbiegająca od radzieckiej Katiuszy z czasów II wojny światowej: atakowany jest obszar, a nie konkretny cel.

Taki sposób użycia artylerii rakietowej, choć skuteczny, niesie jednak z sobą ogromne, niepotrzebne zniszczenia i zwiększa prawdopodobieństwo ofiar wśród cywilów. Dość wspomnieć, że jeden stary, 227-mm pocisk M26 z amunicją kasetową zapewnia "zaoranie" 2-4 hektarów – odpowiadają za to 644 podpociski kumulacyjno-odłamkowe M77. Znalazło to nawet odzwierciedlenie w nieoficjalnej nazwie systemu MLRS: "grid remover" (ang. wymazywacz hektarów).

Choć różnego rodzaju amunicja kasetowa pozostaje w arsenałach wielu krajów (w tym Polski), konieczne okazało się znalezienie dla niej alternatywy.

Obecnie stanowi ją amunicja precyzyjna. Na potrzeby wyrzutni HIMARS i MLRS powstały pociski M30/M31 (GMLRS – kierowany MLRS). Mają one zasięg 30-70 km i są naprowadzane na cel m.in. z wykorzystaniem GPS-u. W praktyce oznacza to, że pojedyncza wyrzutnia jest w stanie zastąpić kilka czy nawet kilkanaście zestawów strzelających amunicją niekierowaną.

Zamówienie przez Polskę HIMARS-ów z pociskami M30/M31 oznacza niebywały wzrost możliwości polskiej artylerii rakietowej. To zarazem przywrócenie zdolności, które utraciliśmy wraz z wycofaniem w 2004 roku pocisków balistycznych 9K79 Toczka, mających – w wersji eksploatowanej przed laty przez Polskę – zasięg 70 km.

Na tym jednak możliwości HIMARS-ów się nie kończą. Dzięki modułowej budowie zasobnik z sześcioma pociskami M30/M31 można zastąpić zasobnikiem, w którym znajduje się jeden pocisk MGM-140 ATACMS. To broń zupełnie innej klasy – precyzyjny pocisk balistyczny z głowicą o masie 560 kg, zdolny do atakowania celów odległych nawet o 300 km. W ramach programu Homar Polska zamówiła również i takie pociski.

Warto w tym miejscu pochylić się nad jeszcze jedną kwestią – finansami. Nie chodzi nawet o sam zakup 500 wyrzutni, ale o możliwość dostarczenia HIMARS-om amunicji. Przy założeniu, że jeden pocisk GMLRS kosztuje ok. 166 tys. dolarów, jedna salwa polskich HIMARS-ów (500 zestawów po 6 pocisków) oznacza koszt zbliżony do 2 mld złotych.

Na razie nie wiadomo jednak, jaki zapas amunicji będzie towarzyszył wielkim zakupom HIMARS-ów, a właśnie to będzie rzutować na ich przydatność. Uwagę na tę kwestię w rozmowie z Wirtualną Polską zwraca uwagę gen. Jarosław Kraszewski, były szef Wojsk Rakietowych i Artylerii Wojsk Lądowych. W przypadku pierwszego zamówienia dla 18 bojowych wyrzutni zamówiono 36 pakietów po 6 pocisków i 30 pocisków balistycznych ATACMS.

Zakup HIMARS-ów oznacza znaczne zwiększenie zasięgu ognia polskiej artylerii rakietowej. 70 do 300 km robi ogromną różnicę – do tej pory Grady i systemy pochodne zapewniały zasięg 20, a w przypadku specjalnej amunicji – 42 km. HIMARS to ogromna, jakościowa zmiana na lepsze.

Aby miała sens, musi być spełniony kluczowy warunek: możliwość wykrywania i wskazywania celów na dystansie równym zasięgowi prowadzonego ognia.

Teoretycznie informacje o nich mogą być przekazywane z wielu źródeł – np. z samolotów F-35. Takie użycie kosztownych maszyn byłoby jednak skrajnie nieefektywne, dlatego artyleria musi dysponować środkami rozpoznania, pozwalającymi "spojrzeć" daleko poza horyzont. Oznacza to konieczność doposażenia polskich wojsk w znaczną liczbę rozpoznawczych dronów, spiętych z artylerią jednym systemem zarządzania walką (jak np. polski TOPAZ).

Gdy kilka lat temu zapadła decyzja o zakupie HIMARS-ów w ramach programu Homar, wzmocnieniem Wojska Polskiego miało być kilkadziesiąt wyrzutni (liczba się zmieniała – 54, 36, ostatecznie zdecydowano o zakupie 20 wyrzutni). Dlatego z tak wielkim zdziwieniem spotkała się majowa deklaracja ministra Błaszczaka, mówiącego o chęci pozyskania przez Polskę 500 HIMARS-ów.

Aby umieścić tę liczbę w odpowiednim kontekście: to więcej, niż mają obecnie Stany Zjednoczone i cała reszta świata (Singapur, Zjednoczone Emiraty Arabskie, Jordania i Rumunia).

W polskich warunkach oznacza to wyposażenie w nowoczesną artylerię rakietową 27 dywizjonów po 18 wyrzutni. To za dużo w stosunku do obecnych potrzeb wojska. Co zrobić z taką liczbą? Ze względu na brak oficjalnych informacji ze strony MON wszelkie rozważania należy uznać za spekulacje, ale 27 dywizjonów sugeruje – na co zwraca uwagę m.in. Jarosław Wolski z "Nowej Techniki Wojskowej" - zamiar bardzo poważnej rozbudowy sił zbrojnych.

500 HIMARS-ów może oznaczać, że władze planują w przyszłości nie tylko doposażenie i generacyjną zmianę w polskiej artylerii, ale – zgodnie z koncepcją obrony kraju prowadzonej na wschód od Wisły – także utworzenie kolejnej, piątej dywizji.

Łukasz Michalik, dziennikarz WP Tech