Wunderwaffe (4). Heinkel He 162 Volksjäger – odrzutowiec dla ludu

90 dni. Tyle wystarczyło niemieckim inżynierom, aby od momentu zaakceptowania projektu zbudować pierwszy egzemplarz samolotu Heinkel 162. Tempo było imponujące, ale w pełni uzasadnione: III Rzesza rozpaczliwie potrzebowała atutu, który mógłby zmienić losy wojny.

Atutem takim mogły być niemieckie odrzutowce, jak słynna "Jaskółka" – zaprojektowany przez Messerschmitta, dwusilnikowy Me 262. Problem polegał na tym, że Me 262, choć mający przewagę nad samolotami aliantów, był skomplikowany, drogi w produkcji i wymagał od pilota sporych umiejętności.

Adolf Galland, niemiecki as myśliwski i generalny inspektor lotnictwa myśliwskiego, słusznie obawiał się, że jego najlepsze samoloty mogą okazać się całkowicie bezużyteczne. Nie zostaną zestrzelone w walkach powietrznych, ale uziemione przez problemy z logistyką, przerwanie łańcucha dostaw i prozaiczny brak części zamiennych.

Odpowiedzią na te problemy miał być Heinkel He 162 Volksjäger (program rozwoju samolotu otrzymał nazwę Salamander, a sam Heinkel nazwał samolot Spatz – Strzała).

Była to konstrukcja zaprojektowana według założeń, uwzględniających zarówno potrzeby lotnictwa, jak i wojenne realia. Dlatego - podobnie jak w brytyjskim samolocie Mosquito - szeroko wykorzystano drewno i sklejkę, a elementy odrzutowca mogły być montowane przez niewykwalifikowanych robotników.

Nowy Heinkel był mały, lekki i tani, i od etapu koncepcyjnego dostosowany do masowej produkcji. W samolocie w maksymalnym stopniu zastosowano proste, mechaniczne rozwiązania, rezygnując ze skomplikowanych układów hydraulicznych, a wiele części pochodziło z innych, niemieckich konstrukcji tamtego okresu.

Warta uwagi jest także nazwa samolotu: Volksjäger, czyli myśliwiec ludowy. Kryje się za nią plan powierzenia nowych odrzutowców pobieżnie wyszkolonym pilotom, w tym m.in. młodym członkom Hitlerjugend, przeszkolonym pospiesznie na szybowcach. Po wojnie sam Ernst Heinkel krytykował te założenia, przedstawiając je jako przykład fanatyzmu.

Duża liczba wyprodukowanych samolotów nie była celem samym w sobie – chodziło zarówno o dostarczenie odpowiedniej liczby bojowych maszyn, ale również o radykalne uproszczenie związanych z nimi logistyki. Jeśli maszyna zostanie uszkodzona czy zużyta, będzie można po prostu zastąpić ją nową, zamiast angażować zasoby w czasochłonne i kosztowne naprawy czy remonty.

Heinkel He 162 mimo swojej prostoty zapowiadał się na udany samolot. Choć pierwsze prototypy były trapione usterkami i wypadami, konstrukcję szybko udoskonalano. Mały odrzutowiec był bardzo szybki. Osiągał 800 km/h, a w razie problemów pilot mógł liczyć na kolejną innowację – fotel katapultowy (choć ten – jak wynika z raportów podsumowujących próby użycia – okazał się zawodny).

Co więcej, maszyna była dość prosta w pilotażu i doskonale reagowała na stery, co potwierdzają zarówno relacje niemieckie, jak i prowadzone po wojnie przez aliantów testy zdobytych egzemplarzy.

Heinkel He 162 został użyty operacyjnie pod sam koniec II wojny światowej. Przez lata nie brakowało wątpliwości, czy w ogóle zdołał wziąć udział w walkach, ale raporty brytyjskich pilotów z 19 kwietnia 1945 roku wskazują, że odrzutowiec Heinkla zestrzelił jedną z maszyn RAF-u, a inny został przez nich zestrzelony.

Z perspektywy czasy to właśnie He 162 wydaje się samolotem, który – gdyby wszedł do służby znacznie wcześniej – mógłby mieć istotny wpływ na przebieg wojny.

Pod względem technicznym był mniej zaawansowany od znacznie lepiej znanego Me 262. Zachodzi tu jednak podobna zależność, jak pomiędzy słynnym Tygrysem a znacznie lżejszymi czołgami: najbardziej wyrafinowany czy potężny sprzęt niekoniecznie jest najlepszym narzędziem do wygrywania wojen.

W chwili kapitulacji III Rzeszy 120 samolotów było gotowych do lotu, dalszych 200 czekało na odbiór, testy i dostarczenie do jednostek, a około 600 było na różnym etapie produkcji. Koniec wojny zakończył ich karierę w roli bojowych maszyn, ale zarazem potwierdził słuszność koncepcji, według której został opracowany i pokazał, że szybka produkcja tanich odrzutowców jest możliwa.