Żabom z Czarnobyla promieniowanie nie przeszkadza

W 1986 roku awaria w czwartym reaktorze elektrowni jądrowej w Czarnobylu spowodował największe w historii uwolnienie materiału radioaktywnego do środowiska. Od katastrofy minęły blisko cztery dekady. Przez ten czas, ku zaskoczeniu wielu, miejsce to stało się ostoją przyrody. Fauna i flora dobrze sobie radzi w strefie, z której wysiedlono większość mieszkańców. Po prawie 40 latach, jak wskazują badacze, pozostaje tam mniej niż 10 proc. materiałów promieniotwórczych uwolnionych w 1986 r. Najbardziej niebezpieczne izotopy zniknęły wiele lat temu.

Awaria w czarnobylskiej elektrowni była katastrofą dla wszelkich form życia, ale nie jest do końca jasne, jak to wpłynęło na organizmy tam żyjące. Obecnie w strefie wykluczenia odnotowuje się ogromną liczebność i różnorodność zwierząt. Ale w ich organizmach mogą występować uszkodzenia, których nie widać. Zwierzęta mogą na przykład kumulować obrażenia, które ostatecznie skracają ich długość życia. Więcej światła na to zagadnienie rzucają badania niedawno opublikowane na łamach "Biology Letters".

Naukowcy z Estación Biológica de Doñana w Hiszpanii od 2016 roku prowadzą badania w Strefie Wykluczenia wokół czarnobylskiej elektrowni. Przedmiotem ich zainteresowania są żaby – rzekotki wschodnie (Hyla orientalis). Osobniki tgo gatunku zwykle mają jasno zielone ubarwienie. Ale hiszpańscy uczeni znaleźli w pobliżu uszkodzonego reaktora jądrowego kilka rzekotek wschodnich czarnych jak smoła. W badaniach, które opublikowali w 2022 roku wykazali, że ciemne zabarwienie skóry może działać jak mechanizm ochronny przed promieniowaniem jonizującym, a żaby z okolic elektrowni mogły przejść proces szybkiej ewolucji w odpowiedzi na promieniowanie.

Dalsza część artykułu pod materiałem wideo

– Uważam, że obecne poziomy promieniowania w Strefie Wykluczenia wokół Czarnobyla nie są wystarczające, aby wywołać znaczne szkody u zwierząt tam żyjących, przynajmniej w większości obszarów – powiedział w rozmowie z serwisem IFLScience Pablo Burraco z Estación Biológica de Doñana, współautor badania. – To mnie nie dziwi. W ciągu dwóch tygodni pracy przez kilka godzin dziennie w bardzo skażonych obszarach zgromadziliśmy taki sam poziom promieniowania, jaki otrzymuje się podczas jednej wizyty u dentysty. Dzieje się tak, ponieważ najniebezpieczniejsze radioizotopy, które zostały uwolnione w momencie awarii w Czarnobylu, mają bardzo krótki okres półtrwania, więc poziom promieniowania szybko spada – dodał.

W nowych analizach uczeni sprawdzili długoterminowy wpływ promieniowania jonizującego na te rzekotki wschodnie. Przeanalizowali związek pomiędzy promieniowaniem, osiąganym przez żaby wiekiem i tempem ich starzenia się. W ciągu ostatnich trzech lat naukowcy zbadali około 200 żab. Ustalili, że maksymalny wiek samców żab wynosił 9 lat, jednak większość badanych osobników była w wieku od 3 do 4 lat.

Badacze określili również tempo starzenia się rzekotek wschodnich, używając długości telomerów jako markera. Telomery to fragmenty chromosomów znajdujące się na ich końcach. Ich funkcją jest ochrona materiału genetycznego podczas kopiowania. Z każdym podziałem komórki stają się krótsze, co przekłada się na proces starzenia.

Naukowcy ustalili też poziom hormonów związanych ze stresem poprzez zawartość we krwi kortykosteronu, hormonu biorącego udział w regulacji metabolizmu i aktywacji reakcji stresowej. Sprawdzili też ilość pochłoniętego przez rzekotki wschodnie promieniowania za pomocą pomiarów poziomów cezu w mięśniach i strontu w kościach. Jak podkreślają autorzy publikacji, to jedno z najbardziej szczegółowych badań dotyczących aktualnego narażenia na promieniowanie zwierząt z Czarnobyla.

Rezultaty tych prac nie wykazały różnicy między długością życia, tempem starzenia się i wskaźnikami stresu u rzekotek wschodnich z okolic elektrowni w Czarnobylu w porównaniu do żab żyjących poza Strefą Wykluczenia, na obszarach kontrolnych. To, jak wskazują autorzy publikacji pokazuje, że obecnie poziomy promieniowania na badanym obszarze nie są już wystarczające, aby powodować przewlekłe szkody w organizmach tam żyjących.

"Z naszej pracy wynika, że ​​życie w Czarnobylu nie ma wpływu na wiek ani tempo starzenia się badanych żab. Średni wiek schwytanych przez nas osobników wynosił 3,6 roku i był podobny u osobników z wyższym poziomem promieniowania oraz u osobników pochodzących z obszarów nienapromieniowanych. Wartości te są normalne dla gatunku i podobne do wartości innych populacji oddalonych od Czarnobyla" – przyznali autorzy badań na łamach "The Conversation".

"Nie zaobserwowaliśmy również żadnego wpływu promieniowania na tempo starzenia się żab. Nie wykryliśmy żadnego związku pomiędzy promieniowaniem pochłanianym przez żaby a długością ich telomerów. Co więcej, pochłonięte promieniowanie nie miało wpływu na poziom kortykosteronu. Żaby w Czarnobylu wydają się nie być specjalnie zestresowane" – dodali badacze.

Źródło: The Conversation, IFLScience