Negatywne skutki siedzącej pracy odczuwano już w starożytnym Egipcie

Szkielety starożytnych egipskich skrybów ujawniają, jak bardzo siedzenie na podłodze podczas wykonywania zadań administracyjnych, takich jak pisanie czy rachowanie, wpływało na ich zdrowie. W różnych grobowcach znaleziono liczne posągi i malowidła ścienne przedstawiające skrybów w swojej pracy w pozycji klęczącej lub siedząc ze skrzyżowanymi nogami. Analiza ich kości ujawniła, że taka pozycja prowadziła zmian zwyrodnieniowych stawów.

Rezultaty oraz opis badań ukazał się na łamach pisma "Scientific Reports" (DOI: 10.1038/s41598-024-63549-z).

Naukowcy w swoich pracach przeanalizowali szczątki skrybów pochowanych w nekropolii w Abusir w Egipcie w latach 2700–2180 p.n.e. Łącznie zbadali szkielety 69 dorosłych mężczyzn, z których 30 pracowało w tym zawodzie. W porównaniu z mężczyznami wykonującymi inną pracę, skrybowie wykazywali oznaki zmian zwyrodnieniowych stawów.

Dalsza część artykułu pod materiałem wideo

Skryba w starożytnym Egipcie był uważany za zawód o wysokim statusie. Zatrudniani byli przede wszystkim w administracji państwowej, ale także w świątyniach czy w armii. W starożytnym Egipcie zawód ten reprezentowali przeważnie mężczyźni i przechodził on z ojca na syna. Ludzie ci należeli oni do niewielkiego odsetka osób potrafiących pisać i czytać. Zawód ten występował w różnych formach we wszystkich kulturach posługujących się pismem.

- Urzędnicy z umiejętnościami skryby należeli do elity tamtych czasów i stanowili trzon administracji państwowej — powiedziała Veronika Dulíková z Uniwersytetu Karola w Pradze, współautorka publikacji. - Byli ważni dla funkcjonowania i zarządzania całym krajem – dodała.

Ale z prestiżem wiązały się też problemy. Praca skryby często wykonywana była w niewygodnej pozycji przez długi czas. Naukowcy zauważyli, że szkielety skrybów wykazywały bardziej widoczne zmiany zwyrodnieniowe stawów w porównaniu do dorosłych mężczyzn wykonujących inne zawody. Zmiany te najczęściej pojawiały się w stawach łączących szczękę z czaszką, w prawym obojczyku, górnej części prawej kości ramiennej - w miejscu, gdzie łączy się z ramieniem, pierwszej kości śródręcza prawego kciuka oraz w dolnej części uda - w miejscu połączenia z kolanem. Problemy dotyczyły również kręgosłupa, szczególnie jego górnej części. Naukowcy zauważyli również unikalne wgłębienia w obu rzepkach kolanowych każdego skryby oraz "spłaszczoną powierzchnię kości w dolnej części prawej kostki".

Przyczyną tych zmian była najprawdopodobniej niewygodna, wymuszona siedząca pozycja, w której skrybowie spędzali wiele godzin każdego dnia. Siedzieli oni w pozycji ze skrzyżowanymi nogami lub klęcząc czy bardziej siedząc na lewej nodze ze zgiętym prawym kolanem skierowanym ku górze. I podobnie jak dzisiejsi pracownicy biurowi — skrybowie pochylali się podczas pisania.

- W typowej pozycji roboczej głowa skryby musiała być pochylona do przodu, a kręgosłup zgięty, co zmieniało środek ciężkości głowy i powodowało obciążenie kręgosłupa — powiedziała Petra Brukner Havelková z Muzeum Narodowego w Pradze, główna autorka publikacji. - Korelacja między zaburzeniami szczęki a dysfunkcją kręgosłupa w szyjnym odcinku lub objawami bólu szyi czy ramion jest dobrze udokumentowana i potwierdzona badaniami klinicznymi – dodała.

Chociaż skrybowie należeli do elity państwa i byli wysoko postawionymi dygnitarzami, byli narażeni na podobne czynniki ryzyka w swoim zawodzie, co większość dzisiejszych pracowników biurowych.

Ale skąd zmiany w stawach szczęki i kciuków? Było to prawdopodobnie wynikiem gryzienia przez skrybów końcówek łodyg sitowia w celu stworzenia przyborów do pisania, które następnie ściskali kciukami podczas pracy. Skrybowie zaczynali karierę jako nastolatkowie a ta mogła trwać całe dekady. Mieli zatem dużo czasu na zepsucie sobie zdrowia.

"Nasze badania ujawniają, że pozostawanie w pozycji siedzącej ze skrzyżowanymi nogami lub klęczącej przez dłuższy czas oraz powtarzające się czynności związane z pisaniem i dostosowywaniem piór sitowia podczas czynności skryby powodowały ekstremalne przeciążenie okolic szczęki, szyi i ramion" — napisali autorzy w badaniu. Brukner Havelková przyznała też, że prawdopodobnie skrybowie cierpieli na bóle głowy przynajmniej od czasu do czasu. Być może doświadczyli również zespołu cieśni nadgarstka w dłoni, ale tego nie da się stwierdzić na podstawie kości.

Źródło: Live Science, The Guardian, fot. Ivo Jansch/ Flickr/ CC BY-SA 2.0