Déjà vu coraz bliżej wyjaśnienia. Naukowcy przyjrzeli się zjawisku

Wielu z nas w swoim życiu doświadczyło zjawiska nazywanego déjà vu, czyli poczucia, że przeżywana sytuacja wydarzyła się już kiedyś, przy jednoczesnej świadomości, że jest to przecież niemożliwe. Naukowcy są coraz bliżej rozwikłania zagadki, co za tym stoi.

Déjà vu (jęz. fr. "już widziałem") od dawna budzi zaciekawienie naukowców, filozofów czy lekarzy. Interesują się nim również pisarze oraz reżyserzy, którzy niejednokrotnie wykorzystywali ten wątek w tworzonych przez siebie fabułach. Dość tajemniczy aspekt naszego funkcjonowania już wkrótce może zostać wyjaśniony, na co zwraca uwagę serwis Science Alert.

Anne Cleary, profesor psychologii poznawczej z Uniwersytetu Stanowego w Kolorado razem ze swoim zespołem postanowili przyjrzeć się hipotezom dotyczącymi zjawiska. W swoich badaniach eksperci uwzględnili m.in. analizy Alana Browna, który już wcześniej dokonał przeglądu wszystkich, dostępnych prac na temat déjà vu. Sam nawet napisał książkę o tej tematyce - "The Deja Vu Experience".

Brown przedstawił kilka podstawowych wniosków o zjawisku. Udało mu się ustalić, że blisko 2/3 ludzi doświadcza go w którymś momencie swojego życia i jest ono najczęściej związane z określoną sceną lub miejscem. Wspomnienie ma natomiast wyzwalać rozmowa. Brown zwrócił też uwagę, że w literaturze medycznej, która w ciągu ostatnich 100 lat zajmowała się próbą zrozumienia déjà vu, wskazuje się na możliwy związek pomiędzy zjawiskiem a niektórymi rodzajami napadów padaczkowych.

Cleary i jej współpracownicy weryfikowali te hipotezy, a w szczególności hipotezę podobieństwa gestalt. Skupia się ona na przestrzennym podobieństwie pomiędzy obecnie przeżywaną sceną a nieprzywołaną sceną w naszej pamięci. Przykładowo, nie widzieliśmy wcześniej obrazu powieszonego na ścianie salonu naszego przyjaciela, ale kiedyś widzieliśmy pokój, który jest urządzony niemalże identycznie - obraz wisi nad kanapą, naprzeciwko stoi telewizor, a z boku znajduje się regał z książkami. Nie pamiętamy tego drugiego pokoju, dlatego doświadczamy déjà vu.

W celu sprawdzenia tej hipotezy naukowcy wykorzystali VR, czyli rzeczywistość wirtualną. Dzięki niej mogli "umieszczać" ludzi w różnych scenach i manipulować ich otoczeniem, wykorzystując ten sam przestrzenny układ przedmiotów lub go zmieniając. Okazało się, że pojawienie się déjà vu było bardziej prawdopodobne, gdy ludzie znajdowali się w scenie, która zawierała ten sam układ przestrzenny elementów, co wcześniejsza scena, którą oglądali, ale której nie pamiętali.

Badania sugerują, że hipoteza podobieństwa gestalt może być wytłumaczeniem déjà vu, a zjawisko pojawia się, gdy występuje podobieństwo nowej sceny do sceny z przeszłości, której nie jesteśmy w stanie świadomie przywołać w swojej pamięci. Naukowcy nie wykluczają jednak, że istnieją inne czynniki wywołujące déjà vu. Zwracają też uwagę na konieczność kontynuowania badań, które rozwieją wszelkie, wciąż istniejące wątpliwości.