To jednak nie woda. Wyjaśnienie tajemniczych struktur na Marsie

Świadectwa dawnej obecności wody na Marsie lub, co bardziej fascynujące, "dowody" na to, że wciąż gdzieś się kryje, elektryzują nie tylko świat nauki. Czasem jednak trzeba przełknąć gorzką pigułkę, gdy pojawia się wyjaśnienie podważające tego typu sensacje. Tak dzieje się właśnie w przypadku tajemniczych pasm pojawiających się od czasu do czasu na zboczach Olympus Mons, największego wulkanu w Układzie Słonecznym.

Vikingi kojarzone są często z pierwszymi lądownikami na Marsie, które wykonały zdjęcia na powierzchni, a także przez wiele lat badały swoje otoczenie. Jednak każdemu z nich towarzyszył także orbiter. Te pojazdy intensywnie obserwowały powierzchnię Marsa, po raz pierwszy w historii z dużą dokładnością. Już w 1977 r. na zdjęciach zboczy Olympus Mons dostrzeżono dziwne struktury rozciągające się na setki metrów w dół.

Tym bardziej zaskakujące, że niektóre z nich pojawiały się i znikały bardzo szybko, niektóre były obserwowane przez kolejne lata i dekady. Początkowo ciemne, z czasem potrafiły stać się jaśniejsze niż otoczenie. Te pasma czy też smugi pojawiały się w konkretnym porach roku i obserwowane były także w innych miejscach na Marsie. Obserwacje potwierdzone zostały przez inne sondy, które pojawiły się w późniejszych latach na orbicie Marsa.

Szczególnie dużą bazę obserwacji zebrała sonda NASA Mars Recoinassance Orbiter (MRO). Aż 86 tysięcy zdjęć Marsa, wspomaganych przez dane z sondy ESA Trace Gas Orbiter (TGO), pomiary sejsmografu lądownika InSight, a także mechanizmy głębokiego nauczania, przybliżyło geologów do rozwiązania zagadki jaką jest poznanie powodu powstania widocznych na załączonym zdjęciu struktur na zboczach.

Działania, które prowadzą do erozji powierzchni skalnych, mogą uwzględniać zarówno wodę jak i wiatr. Nie jest to niczym zaskakującym nawet tutaj u nas na Ziemi. Problem, gdy trzeba odpowiedzieć na pytanie, które z tych działań jest przyczyną. W przypadku Marsa, gdzie dysponujemy jedynie obserwacjami z orbity, to jeszcze większa zagadka.

A ponieważ Czerwona Planeta to miejsce, w którym usilnie próbujemy potwierdzić istnienie wody nawet obecnie, popularność zyskała hipoteza, że źródłem tych smug są przepływy słonej wody. Ta może być ciekła i rzeźbić tymczasowo takie niewielkie kanały nawet na powierzchni planety, gdzie panuje wieczne zimno, a temperatury powyżej zera, choć obecne w regionach bliższych równikowi, nie są zjawiskiem ciągłym.

Ta hipoteza długo uzupełniała inne teorie, które nie traktowały wody jako czynnika sprawczego. Jednakże dzięki wspomnianej analizie zdjęć z MRO i TGO, mamy wreszcie mocne argumenty za tym, by ciekłą wodę kompletnie wykluczyć. Podczas badań stworzono katalog 500 tysięcy takich smug (a to tylko ułamek wszystkich) na powierzchni Marsa. Poszukiwanie korelacji pomiędzy każdą z nich a zjawiskami takimi jak wiry i burze pyłowe na powierzchni Marsa, wskazało najbardziej prawdopodobną przyczynę ich formowania. Te struktury są rzeźbione przez zsuwające się warstwy drobnego pyłu. Zjawisko wyzwalane jest przez podmuchy wiatru, ale też spadające większe skały, czy nawet uderzenia meteoroidów. Powstające tak rowy na powierzchni pokrywają około 0,1 proc. powierzchni planety, a przenoszona przez nie co roku ilość pyłu odpowiada tej wznoszonej przez kilka globalnych burz pyłowych.

Wyeliminowanie potrzeby istnienia ciekłej wody z pewnością smuci poszukujących życia na powierzchni Czerwonej Planety, ale w nauce o to chodzi - by dociekać prawdy. Podsumowanie opisanych powyżej badań opublikowano w Nature Communications.

Źródło: Nature Communications, ESA