Sześć minut na decyzję o zagładzie świata. Prezydent USA podejmuje ją sam

Czerwony przycisk, którego wciśnięcie przez przywódcę atomowego mocarstwa rozpoczyna globalny konflikt nuklearny, to jeden z popularnych mitów popkultury. Wizja zagłady świata, zainicjowanej ruchem palca przemawia do wyobraźni, ale – przynajmniej w przypadku Stanów Zjednoczonych – jest zupełnie nieprawdziwa.

Amerykańscy prezydenci pracują przy wyjątkowym meblu. Dębowe biurko Resolute zostało wykonane z drewna pochodzącego ze statku o tej samej nazwie. Brytyjska jednostka, płynąca w połowie XIX wieku z arktyczną misją ratunkową, została uwięziona wśród lodów. Po latach odnalazł ją amerykański wielorybnik, a odholowany do portu statek został na koszt USA wyremontowany i zwrócony Wielkiej Brytanii.

Dalsza część artykułu pod materiałem wideo

Zobacz także: Czy to sprzęt NATO, czy rosyjski?

Gdy po latach Resolute zakończył służbę pod brytyjską banderą, królowa Wiktoria kazała z jego drewna wykonać cztery biurka. Jedno z nich podarowała prezydentowi Rutherfordowi Hayesowi. Umieszczono na nim tabliczkę: "Biurko wykonane z drewna okrętu zostało ofiarowane przez królową Wielkiej Brytanii prezydentowi Stanów Zjednoczonych dla upamiętnienia szlachetnego i życzliwego gestu, jakim było zwrócenie Resolute".

To właśnie biurko stoi do dzisiaj w Białym Domu pośrodku Gabinetu Owalnego. Na jego blacie przez lata znajdowała się niewielka, drewniana skrzyneczka z czerwonym przyciskiem.

W czasie prezydentury Trumpa przycisk miał służyć do zamawiania dietetycznej coli, ale korzystali z niego również poprzedni prezydenci do wzywania obsługi – przycisk widać na biurku prezydenta Obamy i Busha, który wprowadził ten element prezydenckiego wyposażenia. Joe Biden nie podtrzymał tradycji – w czasie jego kadencji przycisk zniknął z blatu Resolute.

W żaden sposób nie wpłynęło to jednak na możliwości amerykańskiego prezydenta w kwestii samodzielnego podjęcia decyzji o zniszczeniu świata. Stany Zjednoczone są w tej kwestii wyjątkowe.

Gdy prezydent Rosji do zainicjowania ataku atomowego potrzebuje walizki z systemem łączności Czeget i współpracy ministra obrony albo szefa sztabu generalnego (albo – według części źródeł – obu spośród nich), prezydent Stanów Zjednoczonych podejmuje decyzję jednoosobowo, choć - teoretycznie - powinien wcześniej zasięgnąć opinii doradców.

Los świata zależy od decyzji i oceny sytuacji jednej osoby, która – wygrywając wybory – zaczyna dźwigać na swoich barkach odpowiedzialność związaną z ewentualnym wydaniem rozkazu wykonania ataku atomowego.

Szczegółowo przedstawia to zdobywczyni Pulitzera Annie Jacobsen w wydanej niedawno w Polsce książce "Wojna nuklearna. Możliwy scenariusz".

Jak wynika ze zdobytych przez nią informacji, okienko czasowe, w czasie którego musi zapaść decyzja o uruchomieniu amerykańskiego arsenału jądrowego, to zaledwie sześć minut. Tyle czasu ma amerykański prezydent na ocenę sytuacji i podjęcie decyzji o wystrzeleniu rakiet.

Za uruchomienie amerykańskiej broni jądrowej odpowiada jednak nie mityczny czerwony przycisk, ale "futbolówka". Nazwą tą określa się czarną walizkę, którą prezydent zawsze ma przy sobie (nosi ją jeden z towarzyszących prezydentowi oficerów).

Walizka – podobnie jak w przypadku rosyjskiego systemu Czeget – mieści środki łączności i kilka dokumentów, zawierających scenariusze ataku atomowego. Zadaniem prezydenta jest wybranie jednego z nich i potwierdzenie tożsamości za pomocą prezydenckiej karty kodów.

Tożsamość – ale nie sam rozkaz ataku – jest weryfikowana dwustopniowo, przez odpowiedzialnego za to oficera i zdalnie przez Sekretarza Obrony. Weryfikowane jest jedynie to, czy osoba wydająca rozkaz faktycznie jest prezydentem i autentyczność kodów startowych, a przekazywanie rozkazu przez łańcuch dowodzenia ma odbywać się automatycznie.

Ta jednoosobowa odpowiedzialność za wojnę atomową, a w praktyce zagładę świata, wywołała kilka lat temu dyskusję w amerykańskim Senacie. Poruszano wówczas kwestię słabości zabezpieczeń: jeśli prezydent zechce zniszczyć świat z irracjonalnego powodu, nie ma procedur ani umocowanych w prawie sposobów, aby go powstrzymać.

Wątpliwości pojawiły się nie po raz pierwszy – w 1975 roku podczas szkolenia z procedury rozpoczęcia ataku atomowego major Harold Hering zapytał: "Skąd mogę wiedzieć, że otrzymany przeze mnie rozkaz odpalenia moich rakiet pochodzi od prezydenta o zdrowych zmysłach?".

Zamiast odpowiedzi major otrzymał natychmiastowe zwolnienie ze służby. Uzasadnieniem było "niewykazanie się pożądanymi cechami przywódczymi" i oświadczenie wojska, że wiedza, czy rozkaz został wydany zgodnie z prawem, wykracza poza kompetencje oficera, który ma rozkaz wykonać.