Chcą rozbudować kilkaset tam na trzeciej rzece Azji. Skutki mogą być fatalne

W Chinach, Birmie (Mjanmie), Laosie, Tajlandii, Kambodży i Wietnamie każdego dnia pracuje ponad 160 hydroelektrowni. Na tym jeszcze nie koniec. Pomimo ostrzeżeń pod względem szkodliwego oddziaływania na środowisko oraz postępujących zmian klimatu, w planie jest rozbudowa nawet kilkuset tam wodnych.

Raport WWF przedstawia negatywny wpływ inwestycji wodnych na środowisko naturalne oraz społeczności. Rozbudowa kolejnych tam na rzece Mekong jest wysoce szkodliwa dla kilku kluczowych, regionalnych sektorów gospodarczych. Są nimi:

• produkcja energii,
• rybołówstwo i akwakultura,
• produkcja ryżu,
• piasek i konstrukcja,
• tekstylia i elektronika

"Zdrowie Mekongu jest nierozerwalnie powiązane z wieloma krajowymi i globalnymi łańcuchami dostaw, niezliczonymi źródłami utrzymania i bezpieczeństwem żywnościowym ponad 50 mln ludzi" – stwierdził w oświadczeniu Llan Mercado, dyrektor regionalny WWF na region Azji i Pacyfiku.

Międzynarodowa Komisja Rzeki Mekongu wykazała, że działalność hydroelektrowni w dorzeczu Dolnego Mekongu przynosi obecnie dochód szacowany nawet na 33 mld dolarów. Tymczasem przemysł tekstylny i elektroniczny jednocześnie przynoszą wartość wielokrotnie wyższą. Bo – jak podaje raport WWF – aż 200 mld dolarów. Rozbudowa hydroelektrowni niezwykle negatywnie wpływa także na gospodarkę rybną oraz akwakulturę. Rybołówstwo zredukowało się o 30-40 proc. Straty finansowe na dzień dzisiejszy sięgają 21 mld dolarów.

Ekologiczne organizacje pozarządowe, jak WWF, apelują o zaniechanie wszelkich pomysłów na dalsze zabudowywanie rzeki Mekong. Rolnictwo i rybołówstwo ucierpią na tym w jeszcze większym stopniu niż dotychczas. To pierwsze będzie miało miejsce głównie w delcie rzeki. Brak osadów rzecznych z górnego odcinka rzeki powoduje degradację (w postaci zasolenia) oraz brak nawadniania pól ryżowych w Tajlandii i Wietnamie.

Ocieplenie klimatu wpływa w dwojaki, negatywny, sposób na środowisko przyrodnicze oraz społeczności. Z jednej strony występują uciążliwe susze, które przyczyniają się do drastycznego obniżania się poziomu wód; rzeki. Wówczas na wyschniętych odcinkach wiele ryb umiera, a brzegi rzeki ulegają erozji. Z drugiej strony mają miejsce intensywne opady deszczów monsunowych, przynoszących katastrofalne powodzie. Wtedy wiele lasów nadbrzeżnych, nieprzystosowanych do warunków uwodnionych, jest bardzo silnie zalewanych. A to często prowadzi do wymierania przybrzeżnych roślin.

Ubiegłoroczna analiza naukowa Mekong Dam Monitor wykazała, że rozbudowa dotychczasowych tam wodnych wpłynęła na poważne zaburzenia reżimu Mekongu. Ponadto stwierdzono, ze naturalny przepływ rzeki został nieuchronnie utracony. A w wielu miejscach dorzecza zarejestrowano niedobory wody podczas suszy mającej miejsce w latach 2019-2021.

"Poważny brak opadów w latach 2019–2021 był główną przyczyną suszy i niskich przepływów w rzekach, ale ograniczenia dotyczące tam w tym okresie znacząco wpłynęły na przepływ w porze deszczowej i zaostrzyły warunki suszy w całym dorzeczu" – pisze Brian Eyler, główny autor analizy, starszy pracownik i dyrektor programów: "Energia, woda i zrównoważony rozwój" oraz "Azja Południowo-Wschodnia".

Raport WWF został ogłoszony tuż przed Światowym Kongresem Energetyki Wodnej w Bali. Ponad 1 tys. uczestników; przedstawicieli rządowych, ekspertów z sektorów gospodarczych (w tym z wodnego), ekonomistów, a także przedstawicieli społeczeństwa obywatelskiego i naukowego, zgromadziło się w celu wypracowania dialogu społecznego. Celem jest utworzenie wielu rozwiązań dotyczących przyszłego rozwoju energetyki wodnej.

W szczególności ważne jest to, żeby jedne państwa nie szkodziły innym. Np. Chiny rozbudowały swoje nieliczne, ale za to ogromne, hydroelektrownie na Mekongu i znacząco przyczyniły się w ostatnich latach do zaburzenia gospodarek krajów takich jak Laos, Tajlandia, Kambodża, czy Wietnam. Ten problem wymaga rozwiązania.

Kilkuletnia susza w regionie Azji Południowo-Wschodniej wraz z dalszą rozbudową tam zagraża źródłom utrzymania ok. 70 mln osób zależnych od Mekongu. W w drugiej połowie grudnia minionego roku trwające na równikowym Pacyfiku El Nino spowodowało napływ krótkotrwałych monsunowych deszczów – tylko na obszar północnej Tajlandii. W pozostałych rejonach dorzecza nie zanotowano żadnych opadów.

Kluczowym punktem wodnym Mekongu jest położone w Kambodży jezioro Tonle Sap. Jak informuje Mekong Dam Monitor, jest to największe i najbardziej produktywne łowisko śródlądowe na świecie. Naturalne powodzie w porze deszczowej przyczyniają się do wzrostu produkcji rolnej w delcie Mekongu. Dzięki temu Wietnam notuje obecnie 20 proc. swojego rocznego PKB, znaczny udział w produkcji ryżu, większości owoców oraz akwakultury. Dlatego też kurczenie się i wysychanie Tonle Sap może doprowadzić do katastrofy ekologicznej. Sytuacja w regionie dorzecza rzeki jest niezwykle poważna.

Źródła:

• news.mongabay.com/2023/11/dam-building-on-mekong-poses-risk-to-regional-industries-report-says/
• asiapacific.panda.org/hidden/hydropower_risks/
• www.mrcmekong.org/
• www.stimson.org/2022/mdm-one-year-findings/
• www.hydropower.org/events/2023-world-hydropower-congress
• www.voanews.com/a/china-s-mekong-river-dams-expected-to-worsen-southeast-asian-economies-during-drought-/7211918.html
• thediplomat.com/2022/02/a-perfect-dry-the-mekong-river-enters-its-fourth-year-of-drought/
• reliefweb.int/report/cambodia/weekly-dry-season-situation-report-lower-mekong-river-basin-19-25-december-2023