Zbadali 10 mln osób. Wyciągnęli jednoznaczne wnioski

W przeglądzie badań dotyczących spożywania żywności ultraprzetworzonej naukowcy zidentyfikowali 32 różne szkodliwe dla zdrowia skutki. Tego typu żywność powiązano z większym ryzykiem rozwoju chorób serca, nowotworów i cukrzycy typu 2. Ustalono też, że ma niekorzystny wpływ na zdrowie psychiczne.

Opis i rezultaty analiz ukazały się na łamach pisma "British Medical Journal" (DOI: 10.1136/bmj-2023-077310).

Ustalenia z największego do tej pory przeglądu badań nad żywnością przetworzoną mogą niepokoić, zwłaszcza w kontekście szybko rosnącego światowego spożycia tego typu żywności. Uważa się, że na całym świecie jeden na pięć zgonów jest spowodowany nieprawidłową dietą, a w wielu badaniach prowadzonych w ostatnich latach dużo uwagi poświęcono roli ultraprzetworzonej żywności, czyli UPF (ultraprocessed foods).

W przeglądzie przeanalizowano badania, w których łącznie wzięło udział blisko 10 mln ludzi. Wyniki wskazują, że spożywanie dużych ilości UPF może wiązać się z poważnymi skutkami zdrowotnymi, w tym z chorobami serca, cukrzycą typu 2, otyłością i złym stanem zdrowia psychicznego.

Dalsza część artykułu pod materiałem wideo

Pozostają jednak pytania dotyczące konkretnych mechanizmów, dzięki którym taki pokarm wywołuje choroby. Na przestrzeni lat badacze zaproponowali kilka możliwości. Wskazali m.in. na niską wartość odżywczą i skład takiej żywności, która przeważnie zawiera dużo tłuszczu, cukru i soli i ma mało błonnika oraz niezbędnych witamin, minerałów i przeciwutleniaczy. Wiele uwagi poświęcono także dodatkom do żywności i zanieczyszczeniom pochodzącym z opakowań lub środowiska.

W analizowanych pracach niektóre korelacje były słabe, inne mocniejsze. Autorzy przeglądu uznali, że może to być częściowo spowodowane szeroką gamą żywności zawartej w kategorii UPF, bo taka żywność obejmuje różnorodne produkty, jak lody, przekąski, chleby, przetwory mięsne, wyroby cukiernicze, napoje gazowane, płatki zbożowe, fast foody czy dania gotowe do spożycia. Taka żywność poddawana jest wielu procesom przemysłowym i często zawiera barwniki, emulgatory, aromaty i inne dodatki.

Autorzy publikacji stwierdzili bezpośrednie powiązania między UPF "a 32 parametrami zdrowotnymi, obejmującymi śmiertelność, nowotwory oraz skutki zdrowotne dotyczące zdrowia psychicznego, oddechowego, sercowo-naczyniowego, żołądkowo-jelitowego i metabolicznego".

"Większe narażenie na ultraprzetworzoną żywność wiązało się z większym ryzykiem wystąpienia niekorzystnych skutków zdrowotnych, zwłaszcza kardiometabolicznych, powszechnych zaburzeń psychicznych i śmiertelności" - napisali naukowcy w publikacji.

Ogólnie wyższe spożycie UPF było powiązane z ok. 50 proc. większym ryzykiem śmierci z powodu chorób układu krążenia, od 48 do 53 proc. wyższym ryzykiem wystąpienia stanów lękowych i zaburzeń psychicznych oraz o 12 proc. większym ryzykiem rozwoju cukrzycy typu 2. Badacze dostrzegli tez związek między spożywaniem UPF a problemami ze snem, depresją oraz, co oczywiste, otyłością. Istnieją również dowody na powiązania między UPF a astmą, zdrowiem przewodu pokarmowego i niektórymi nowotworami.

Autorzy przeglądu zaznaczyli też, że UPF jest mocno reklamowana i to powoduje jej nadmierną konsumpcję. W badaniach z ubiegłego roku naukowcy uznali, że UPF może uzależniać tak samo jak palenie papierosów, picie alkoholu i hazard, a rezygnacja z niej może być równie trudna.

W komentarzu do publikacji naukowcy z Brazylii stwierdzili, że UPF to "często modyfikowane chemicznie tanie składniki", które "stają się atrakcyjne dzięki zastosowaniu kombinacji smaków, kolorów, emulgatorów, zagęszczaczy i innych dodatków". Dodali, że "nadszedł czas, aby agencje ONZ wraz z państwami członkowskimi opracowały i wdrożyły konwencję ramową w sprawie żywności ultraprzetworzonej, analogiczną do tej dotyczącej tytoniu".

Wyniki takich badań mogą wykazać jedynie związek między spożyciem UPF a stanem zdrowia. Nie dostarczą bezpośredniego wglądu w zaangażowane w ten proces mechanizmy. Autorzy przeglądu podkreślają, że pilnie potrzeba badań, które pomogłyby lepiej zrozumieć, w jaki sposób i dlaczego niektóre produkty spożywcze mogą powodować problemy zdrowotne.

Wiele osób w dużym stopniu polega na przetworzonych produktach spożywczych. Dla niektórych, szczególnie tych biedniejszych, typowa dieta może składać się aż w 80 proc. z UPF. Dlatego należy zadbać o to, aby żywność ta była bezpieczna i pożywna.

Źródło: The Conversation, The Guardian, fot. RawPixel/ CC0