Tajemnicza skamieniałość. Roślina, która nie należy do żadnego znanego gatunku

Na wschodnim obszarze Utah znaleziono w 1969 roku skamieniałe liście dziwnej rośliny. Wówczas badacze uznali, że wymarły gatunek sprzed 47 milionów lat mógł należeć do rodziny araliowatych (Araliaceae), do których należy m. in. żeń-szeń czy bluszcz. Nadali jej nazwę Othniophyton elongatum, co można przetłumaczyć jako "obca roślina".

Kilka lat temu Steven Manchester z Florida Museum of Natural History podczas wizyty na Uniwersytecie Kalifornijskim w Berkeley natknął się na niezidentyfikowaną i niezwykle dobrze zachowaną skamieniałość rośliny znalezionej na tym samym obszarze, co Othniophyton elongatum. Szczegółowe badania wykazały, że skamieniałości z Utah i te z Uniwersytetu Kalifornijskiego w Berkeley, to ta sama roślina o niezwykłych kwiatach i owocach. Wyniki oraz opis badań opublikowano w czasopiśmie "Annals of Botany".

Badając skamieniałości naukowcy dostrzegli, że liście, owoce i kwiaty przyczepione do łodygi skamieniałości z Berkeley nie przypominały w niczym liści, owoców i kwiatów innych roślin z rodziny araliowatych, do której pierwotnie przypisano ten gatunek.

Autorzy publikacji dokładnie przeanalizowali cechy fizyczne starych i nowych skamieniałości, a następnie metodycznie przeszukiwali bazy danych, by dopasować ją do którejś z ponad 400 istniejących obecnie rodzin roślin. Gdy to się nie powiodło, badacze zaczęli szukać wśród wymarłych roślin, ale nie byli w stanie dopasować dziwnego zestawu cech skamieniałości do żadnej ze znanych rodzin, ani istniejących, ani wymarłych.

Skamieniałości odkryto w formacji Green River w pobliżu opuszczonego miasta Rainbow w stanie Utah. Około 47 milionów lat temu obszar ten był tektonicznie aktywny. Znajdował się tam system jezior śródlądowych, który zapewniał idealne warunki do zachowania skamieniałości. Osady z jeziora o niskiej zawartości tlenu i opady popiołu wulkanicznego pozwoliły na doskonałe zachowanie do naszych czasów niektórych ryb, gadów, ptaków, bezkręgowców i roślin, co pokazują wydobywane tam skamieniałości.

Naukowcy, którzy w 1969 roku badali pierwsze skamieniałości tego gatunku, mieli bardzo mało danych do analizy, bo wówczas znaleziono wyłącznie liście. Bez kwiatów, owoców i gałęzi mogli jedynie analizować kształt i wzory żyłek liściowych. Na tej podstawie uznali, że może to być pojedynczy liść złożony z wielu mniejszych listków. Ten typ liścia jest cechą charakterystyczną kilku roślin z rodziny araliowatych.

Jednak nowe skamieniałości miały liście bezpośrednio przyczepione do łodyg, co przedstawiało zupełnie inny obraz tego, jak kiedyś wyglądała roślina. – Dwie znalezione przez nas gałązki pokazują ten sam rodzaj liści, ale nie są one złożone. Są proste, co eliminuje możliwość, że jest to cokolwiek z tej rodziny — powiedział Manchester.

Analiza skamieniałych owoców wykluczyła możliwość, że roślina ta należy do traw czy magnoliowatych. Z kolei kwiaty wykazały pewne podobieństwa do niektórych współczesnych grup, ale inne cechy je z nich wykluczyły.

Wszystko zmieniło się po analizie skamieniałości z wykorzystaniem najnowocześniejszego sprzętu i pomocą sztucznej inteligencji. Obserwacje malutkich, skamieniałych owoców pokazały ich wnętrze wraz z rozwijającymi się nasionami. – Zwykle nie spodziewamy się, że w tego typu skamieniałościach coś takiego zostanie zachowane, ale być może przeoczyliśmy to, ponieważ nasz sprzęt nie uchwycił tego rodzaju szczegółów – powiedział Manchester.

Badacze dostrzegli w skamieniałościach pręciki, męskie narządy rozrodcze kwiatu. W przypadku większości gatunków roślin, po zapłodnieniu kwiatu pręciki odrywają się wraz z płatkami i resztą części, które nie są już potrzebne do rozmnażania. – Zazwyczaj pręciki odpadają, gdy rozwija się owoc. A ta rzecz wydaje się niezwykła, ponieważ zachowuje pręciki w momencie, gdy ma dojrzałe owoce z nasionami gotowymi do rozproszenia. Nie widzieliśmy tego u żadnego współczesnego gatunku – powiedział Manchester.

Źródło: Live Science, Florida Museum of Natural History