Sztuka naskalna neandertalczyków sprzed 57 tys. lat

Kropki, kreski i faliste linie wyryte na ścianach jaskini w La Roche-Cotard w dolinie Loary we Francji to najstarsze przykłady sztuki tworzonej przez neandertalczyków. Nowe analizy niefiguratywnych znaków zdobiących ściany groty wykazały, że powstały co najmniej 57 tys. lat temu, na długo zanim współcześni ludzie przybyli do tego regionu.

Jaskinia została odkryta w 1846 r., kiedy podczas prac wydobywczych na brzegu Loary odkryto zakopane dotychczas wejście do groty. Pierwsze wykopaliska prowadzone były w 1912 r. i wydobyto wówczas kości zwierząt i kamienne narzędzia neandertalczyków. Jednak bardziej kompleksowe prace prowadzone w latach 70. ubiegłego wieku oraz od 2008 roku ujawniły prawdziwe rozmiary jaskini. To cztery główne komory, z których przynajmniej pierwszą zamieszkiwali neandertalczycy. Ślady ich bytności znaleziono również przed wejściem do groty, gdzie również znaleziono kości oraz narzędzia.

Rezultaty nowych analiz ukazały się na łamach pisma "PLOS ONE" (DOI: 10.1371/journal.pone.0286568).

Badania przeprowadzone w ostatnich dekadach ujawniły wiele na temat kulturowej złożoności neandertalczyków. Jednak stosunkowo niewiele wiadomo na temat ich sztuki i sposobów artystycznego wyrazu. Nasi wymarli kuzyni uważani są raczej za mało uzdolnionych osobników, którym brakowało zdolności poznawczych i większość istotnych odkryć z tamtych czasów przypisywanych jest człowiekowi współczesnemu, jednak może to być niezgodne z prawdą.

Dalsza część artykułu pod materiałem wideo

Dowody na to przedstawili chociażby w niedawnych badaniach uczeni z Uniwersytetu w Tybindze i Państwowego Muzeum Prehistorii w Niemczech oraz Uniwersytetu w Strasburgu we Francji. Wykazali oni, że neandertalczycy całkiem nieźle radzili sobie np. z wytwarzaniem smoły brzozowej. A miało to miejsce około 100 tys. lat przed tym, jak techniki te opanowali ludzie współcześni (więcej na ten temat w tekście: Neandertalczycy byli bardziej zaawansowani technologicznie, niż sądziliśmy).

Teraz badania żłobień w jaskini La Roche-Cotard pokazały, że niefiguratywne znaki i żłobienia na ścianach groty są najstarszymi przykładami sztuki neandertalczyków, jakie znamy.

Naukowcy przeprowadzili analizę pradawnych dzieł wykorzystując do tego fotogrametrię. W ten sposób powstały trójwymiarowe modele naskalnej sztuki naszych kuzynów. Zostały one porównane ze przykładami podobnej sztuki, ale wykonanej przez człowieka współczesnego. Na podstawie kształtów, odstępów i rozmieszczenia żłobień zespół uczonych doszedł do wniosku, że są to zamierzone i uporządkowane kształty wykonane celowo.

Przeprowadzono także datowanie optycznie stymulowaną luminescencją osadów na ścianach jaskini. Badanie te wykazały, że wejście do jaskini zostało zablokowane około 57 tys. lat temu, na długo przed osiedleniem się Homo sapiens w tym regionie. To, w połączeniu z faktem znalezienia w grocie narzędzi wykonanych sposobem kojarzonym z neandertalczykami, jest mocnym dowodem na to, że i sztuka na ścianach jaskini jest dziełem neandertalczyków.

Sztuka ze ścian jaskini to symbole niefiguratywne i naukowcy nie są pewni, co dokładnie przedstawiają. Wzory zostały pogrupowane w osiem oddzielnych paneli. Na jednym znajdują się zakrzywione linie, które spotykają się w jednym punkcie. Inne mają dziesiątki kropek, równoległe paski i podobny do wachlarza wzór. Analizując dzieła ze ścian jaskini uczeni przyznali, że te projekty są "bardziej graficzne niż funkcjonalne", reprezentując "zorganizowaną, przemyślaną kompozycję" kierowaną "świadomym projektem i intencją".

Badacze uważają, że sztuka ta była tworzona przy pomocy palców odciskających wzór na miękkim osadzie ściany jaskini. Dodają też, że mogła powstać znacznie wcześniej. Uczeni ustalili, że jaskinia została odcięta od świata około 57 tys. lat temu, ale sama sztuka naskalna może być starsza, jednak żeby to ustalić, potrzeba dalszych badań.

Dzieła te są w podobnym wieku, co sztuka naskalna stworzona przez Homo sapiens w innych częściach świata. To dodaje coraz więcej dowodów na to, że zachowania i działania neandertalczyków były podobnie złożone i różnorodne, jak zachowania i działania człowieka współczesnego.

Źródło: Public Library of Science, Science Alert