Polska atomistyka. 70. rocznica powstania Instytutu Badań Jądrowych
Siedemdziesiąt lat temu Polska rozpoczęła swoją przygodę z energią jądrową, powołując Instytut Badań Jądrowych. To wydarzenie zapoczątkowało dynamiczny rozwój krajowej nauki i technologii atomowej. Dziś ośrodki wywodzące się z IBJ świętują bogatą historię polskiej atomistyki.
70. rocznica powstania Instytutu Badań Jądrowych
Czerwiec 1955 roku był przełomowy dla polskiej nauki – wtedy w Świerku powstał Instytut Badań Jądrowych. Jak podaje Narodowe Centrum Badań Jądrowych, decyzja o utworzeniu IBJ była odpowiedzią na światowe odtajnienie badań nad fizyką jądrową. Instytut miał szerokie zadania: od badań podstawowych, przez inżynierię, aż po wdrożenia energii atomowej w gospodarce.
Reaktory i innowacje w Świerku
W 1958 roku, zaledwie trzy lata po utworzeniu Instytutu Badań Jądrowych, uruchomiono w Polsce pierwszy badawczy reaktor jądrowy EWA. Jak podaje PAP, była to radziecka konstrukcja, która przez blisko cztery dekady odgrywała kluczową rolę w dostarczaniu izotopów wykorzystywanych w medycynie i przemyśle. W kolejnych latach rozwój krajowych badań jądrowych wspierały również mniejsze reaktory o mocy zerowej – MARYLA, ANNA i AGATA – oraz akceleratory cząstek LECH i ANDRZEJ, stanowiące ważne zaplecze naukowe dla polskich fizyków i inżynierów.
Reaktor MARIA – polska duma technologiczna
Szczególną rolę w dziejach polskiej atomistyki odgrywa reaktor MARIA, zaprojektowany i wzniesiony przez krajowych specjalistów. Jego oficjalne uruchomienie w grudniu 1974 roku otworzyło drogę do prowadzenia zaawansowanych badań z zakresu fizyki, materiałoznawstwa i radiochemii. MARIA do dziś pozostaje jedynym czynnym reaktorem jądrowym w Polsce, stanowiąc fundament krajowych badań i produkcji izotopów.
Polska ma nowy kawałek lądu. Zobacz, jak powstaje Wyspa Estyjska
Zaawansowane badania wymagały nowoczesnych narzędzi obliczeniowych. Już w 1965 roku w Świerku pojawiła się duńska maszyna cyfrowa GIER. Z czasem park maszynowy był modernizowany, a obecnie Centrum Informatyczne Świerk dysponuje jednym z najpotężniejszych superkomputerów w Polsce.
Historia IBJ to nie tylko sukcesy, ale i wyzwania polityczne. W 1982 roku, w czasie stanu wojennego, instytut został zlikwidowany i podzielony na trzy odrębne jednostki: Instytut Problemów Jądrowych, Instytut Energii Atomowej oraz Instytut Chemii i Techniki Jądrowej. Była to reakcja władz na niezależność środowiska naukowego.
Nowe instytucje, ta sama misja
Po latach zmian, w 2011 roku powstało Narodowe Centrum Badań Jądrowych, łącząc Instytut Problemów Jądrowych i Instytut Energii Atomowej POLATOM. Obecnie, obok NCBJ i Instytutu Chemii i Techniki Jądrowej, ważną rolę odgrywa także Instytut Fizyki Jądrowej PAN w Krakowie. Wszystkie te ośrodki kontynuują tradycje IBJ, prowadząc badania na światowym poziomie.
