Pepesza, czyli PPSz-41. Ikoniczny pistolet maszynowy Armii Czerwonej

Legendarny pistolet maszynowy Gieorgija Szpagina, nazywany potocznie pepeszą, to jedna z najbardziej rozpoznawalnych broni II wojny światowej. Mniej znane są fińskie inspiracje konstruktorów pepeszy, a także fakt, że cenili ją nie tylko Rosjanie, ale i Niemcy.

Pepesza to potoczna nazwa pistoletu maszynowego PPSz (od. rosyjskiego Pistolet Pulemiot Szpagina). Opracowana w 1940 roku broń była rozwinięciem (a w zasadzie uproszczeniem) zaprojektowanego wcześniej pistoletu maszynowego PPD-40 Wasilija Diegtariewa, a dzięki masowej produkcji stała się jedną z ikonicznych broni II wojny światowej.

Protoplastą pepeszy był fiński pistolet maszynowy Suomi – udana i przemyślana broń, zapewniająca niezawodne działanie także w trudnych warunkach. Po kompromitujących stratach, zadanych Armii Czerwonej przez Finów, radzieccy decydenci wyciągnęli wnioski.

Wśród nich były także te dotyczące użycia pistoletów maszynowych. Przydatność tej broni była w ZSRR wcześniej kwestionowana, a Armia Czerwona miała zostać uzbrojona w broń samopowtarzalną i automatyczną, korzystającą z silnego naboju karabinowego. Doświadczenia z walk w Finlandii zmieniły ten pogląd.

Pomni fińskich doświadczeń, własne pomysły przedstawili radzieccy konstruktorzy – najpierw Wasilij Diegtiariew ze swoim PPD, a później Gieorgij Szpagin, odpowiedziany za powstanie pepeszy. Do końca 1940 roku powstało około 55 tys. egzemplarzy PPSz. Rok później – już 1,5 mln. W sumie radzieckie fabryki wyprodukowały do końca wojny 5,5-6 mln pepesz.

PPSz ładowano standardowym nabojem pistoletowym Armii Czerwonej tamtego okresu - 7,62 × 25 mm, stosowanym również m.in. pistoletach zaprojektowanych przez Fiodora Tokariewa (TT).

Broń charakteryzowała się niskimi kosztami produkcji, wynikającymi z procesu technologicznego – wiele elementów było tłoczonych lub zgrzewanych, co ograniczało potrzebę kosztownego frezowania.

Wadą pepeszy była – w przeciwieństwie do poprzednika, PPD - niska jakość wykonania, skutkująca brakiem powtarzalności elementów broni. Prowadziło to do absurdalnych sytuacji, gdy do konkretnego modelu pistoletu maszynowego dopasowywano konkretny magazynek bębnowy, który pasował do jednej, konkretnej pepeszy i nie można było go użyć z innym modelem tej samej broni.

Mimo tych problemów bębnowy magazynek mieścił aż 71 naboi, co zapewniało znaczną siłę ognia. Docenili to m.in. Niemcy, którzy powszechnie korzystali ze zdobytych pepesz.

Broń ta doczekała się nawet oficjalnych, niemieckich instrukcji, a także nazwy MP 717(r). Co więcej, niektóre modele były przez Niemców przerabiane, by dostosować je do amunicji 9 × 19 mm.

Charakterystyczny, bębnowy magazynek pepeszy z powodu skomplikowanej budowy i drogiej produkcji został z czasem zastąpiony łukowym, mieszczącym 35 nabojów.

W zbiorowej świadomości pepesza zapisała się jednak jako broń z okrągłym, bębnowym magazynkiem i w takiej właśnie postaci widujemy ją zazwyczaj w filmach czy grach wideo.

Choć pepesza jest kojarzona z Armią Czerwoną, przez lata produkowały ją - niekiedy jako podróbkę - także inne kraje, jak Chiny, Polska, Iran czy Wietnam.

Masowo produkowana, prosta i niezawodna, uczestniczyła i nadal uczestniczy w niezliczonych konfliktach zbrojnych. Pepesze biorą udział m.in. w wojnie w Syrii czy Donbasie, a niektóre kraje - jak Korea Północna - nadal używają jej jako etatowego wyposażenia żołnierzy.