Najstarszy ssak na Ziemi. Naukowcy dokonali prehistorycznego odkrycia

Brasilodon quadrangularis był małym stworzeniem przypominającym ryjówkę, mierzył około 20 cm długości i mógł przemykać pod stopami pierwszych dinozaurów w późnym triasie, czyli 225 milionów lat temu. Należy do grupy zwierząt zwanych cynodontami i choć od dawna uważa się, że jest bardzo bliskim krewnym ssaków, nie należy do kladu ssakokształtnych, który obejmuje wszystkie znane ssaki, zarówno żyjące, jak i wymarłe.

Najstarszy ssak na świecie został zidentyfikowany za pomocą skamieniałych zapisów dentystycznych w nowym odkryciu, które naukowcy uznali za "bardzo znaczące".

W ramach nowych badań międzynarodowy zespół naukowców wstrząsnął drzewem genealogicznym, proponując, by brasilodon został uznany za najwcześniejszego znanego ssaka. Wynika to z jednej bardzo specyficznej cechy, nowo zidentyfikowanej w szczątkach zwierzęcia, która jest unikalna dla ssaków. Odkrycia dokonali brazylijscy i brytyjscy naukowcy z Muzeum Historii Naturalnej w Londynie, King's College London oraz Uniwersytetu Federalnego Rio Grande do Sul w Porto Alegre. Badanie zostało opublikowane w Journal of Anatomy.

Naukowcy badający brasilodona opierali się na wskazówkach dostarczanych przez skamieliny twardych tkanek, takich jak kości i zęby. Wynika to z faktu, że gruczoły ssaków, które produkują mleko, nie zachowały się w żadnej ze znalezionych do tej pory skamieniałości.

Wszyscy pamiętamy, jak w dzieciństwie traciliśmy mleczne zęby, a następnie wyrastał na ich miejsce nowy zestaw stałych zębów. Ten schemat, znany jako difiodontyzm, jest wspólny dla wszystkich ssaków i stanowi część złożonego procesu zmian anatomii czaszki we wczesnym okresie życia ssaka, który jest związany ze ssaniem mleka i innymi cechami ssaków.

Naukowcy biorący udział w nowym badaniu dokładnie przeanalizowali anatomię zębów i szczęk okazów brasilodona i porównali je z młodszymi ssakami. W ten sposób znaleźli dowody na istnienie zębów wtórnych, które zastąpiłyby zęby pierwotne w wysoce uporządkowany i ustalony w czasie sposób, co wskazuje na difiodontyzm.

Czyni to brasilodona najstarszym kręgowcem, który posiadał ten rodzaj uzębienia, a tym samym najwcześniejszym znanym ssakiem. Do tej pory to morganukodont był uważany za pierwszego ssaka, a jego zęby wskazywały, że pochodzi on sprzed około 205 milionów lat. Morganucodon miał małe ciało przypominające myszoskoczka i długą twarz podobną do tych, które mają ryjówki. Brasilodon wyprzedza obecnie uznawanego rekordzistę, o około 20 milionów lat. Badacze nie twierdzą jednak, że sprawa jest zamknięta, są natomiast otwarci na naukowe argumenty.

"Dowody z tego, jak uzębienie było budowane w czasie rozwoju, są kluczowe i ostateczne, aby wykazać, że brasilodony były ssakami", powiedziała profesor Moya Meredith Smith, współautorka badania. "Nasza praca podnosi poziom debaty na temat tego, co definiuje ssaka, a zapis kopalny wskazuje na znacznie wcześniejszy czas jego powstania, niż dotąd myśleliśmy".

Martha Richter z Muzeum Historii Naturalnej w Londynie i starsza autorka pracy, powiedziała w rozmowie z CNN, że brasilodon quadrangularis był wcześniej uważany za "zaawansowanego gada", ale badanie jego zębów zdecydowanie wykazało, że był ssakiem. "Jeśli myślisz o gadach, mają wiele, wiele różnych zębów zastępczych przez całe życie, ale my ssaki mamy tylko dwa. Po pierwsze, zęby mleczne, a następnie drugie uzębienie, które zastępuje oryginalny zestaw. To właśnie definiuje ssaki" – powiedziała Richter.

"Brasilodon jest najstarszym wymarłym kręgowcem z dwoma zestawami zębów – zębami mlecznymi i jednym stałym" – znanym również jako difiodontyzm, podano w komunikacie. Pierwszy zestaw zaczyna rozwijać się w fazie embrionalnej, a drugi po urodzeniu. Richter i jej koledzy zbadali trzy dolne szczęki tego gatunku, który zamieszkiwał region pokrywający dziś najbardziej wysuniętą na południe część Brazylii. Pod mikroskopem odkryli "rodzaj zębów zastępczych, które występują tylko u ssaków" – powiedziała.

"Był to bardzo, bardzo mały ssak, który prawdopodobnie był zwierzęciem kopiącym, żyjącym w cieniu najstarszych dinozaurów, jakie znamy z tamtego okresu" – podsumowała Richter, dodając, że nowe ustalenia mogą przyczynić się "do naszego zrozumienia ekologicznego krajobrazu tego okresu i ewolucji współczesnych ssaków".