Najstarszy ssak na Ziemi. Naukowcy dokonali prehistorycznego odkrycia

Paleontolodzy zidentyfikowali najwcześniejszego znanego ssaka na Ziemi. Brasilodon to małe zwierzątko przypominające ryjówkę, które żyło około 225 milionów lat temu. Gatunek ten był wcześniej klasyfikowany inaczej, ale nowe badania ujawniają wyraźnie jego charakterystyczną dla ssaków strukturę zębów.

Brasilodon quadrangularis był małym stworzeniem przypominającym ryjówkę, mierzył około 20 cm długości i mógł przemykać pod stopami pierwszych dinozaurów w późnym triasie, czyli 225 milionów lat temu. Należy do grupy zwierząt zwanych cynodontami i choć od dawna uważa się, że jest bardzo bliskim krewnym ssaków, nie należy do kladu ssakokształtnych, który obejmuje wszystkie znane ssaki, zarówno żyjące, jak i wymarłe.

Najstarszy ssak na świecie został zidentyfikowany za pomocą skamieniałych zapisów dentystycznych w nowym odkryciu, które naukowcy uznali za "bardzo znaczące".

W ramach nowych badań międzynarodowy zespół naukowców wstrząsnął drzewem genealogicznym, proponując, by brasilodon został uznany za najwcześniejszego znanego ssaka. Wynika to z jednej bardzo specyficznej cechy, nowo zidentyfikowanej w szczątkach zwierzęcia, która jest unikalna dla ssaków. Odkrycia dokonali brazylijscy i brytyjscy naukowcy z Muzeum Historii Naturalnej w Londynie, King's College London oraz Uniwersytetu Federalnego Rio Grande do Sul w Porto Alegre. Badanie zostało opublikowane w Journal of Anatomy.

Naukowcy badający brasilodona opierali się na wskazówkach dostarczanych przez skamieliny twardych tkanek, takich jak kości i zęby. Wynika to z faktu, że gruczoły ssaków, które produkują mleko, nie zachowały się w żadnej ze znalezionych do tej pory skamieniałości.

Wszyscy pamiętamy, jak w dzieciństwie traciliśmy mleczne zęby, a następnie wyrastał na ich miejsce nowy zestaw stałych zębów. Ten schemat, znany jako difiodontyzm, jest wspólny dla wszystkich ssaków i stanowi część złożonego procesu zmian anatomii czaszki we wczesnym okresie życia ssaka, który jest związany ze ssaniem mleka i innymi cechami ssaków.

Naukowcy biorący udział w nowym badaniu dokładnie przeanalizowali anatomię zębów i szczęk okazów brasilodona i porównali je z młodszymi ssakami. W ten sposób znaleźli dowody na istnienie zębów wtórnych, które zastąpiłyby zęby pierwotne w wysoce uporządkowany i ustalony w czasie sposób, co wskazuje na difiodontyzm.

Czyni to brasilodona najstarszym kręgowcem, który posiadał ten rodzaj uzębienia, a tym samym najwcześniejszym znanym ssakiem. Do tej pory to morganukodont był uważany za pierwszego ssaka, a jego zęby wskazywały, że pochodzi on sprzed około 205 milionów lat. Morganucodon miał małe ciało przypominające myszoskoczka i długą twarz podobną do tych, które mają ryjówki. Brasilodon wyprzedza obecnie uznawanego rekordzistę, o około 20 milionów lat. Badacze nie twierdzą jednak, że sprawa jest zamknięta, są natomiast otwarci na naukowe argumenty.

"Dowody z tego, jak uzębienie było budowane w czasie rozwoju, są kluczowe i ostateczne, aby wykazać, że brasilodony były ssakami", powiedziała profesor Moya Meredith Smith, współautorka badania. "Nasza praca podnosi poziom debaty na temat tego, co definiuje ssaka, a zapis kopalny wskazuje na znacznie wcześniejszy czas jego powstania, niż dotąd myśleliśmy".

Martha Richter z Muzeum Historii Naturalnej w Londynie i starsza autorka pracy, powiedziała w rozmowie z CNN, że brasilodon quadrangularis był wcześniej uważany za "zaawansowanego gada", ale badanie jego zębów zdecydowanie wykazało, że był ssakiem. "Jeśli myślisz o gadach, mają wiele, wiele różnych zębów zastępczych przez całe życie, ale my ssaki mamy tylko dwa. Po pierwsze, zęby mleczne, a następnie drugie uzębienie, które zastępuje oryginalny zestaw. To właśnie definiuje ssaki" – powiedziała Richter.

"Brasilodon jest najstarszym wymarłym kręgowcem z dwoma zestawami zębów – zębami mlecznymi i jednym stałym" – znanym również jako difiodontyzm, podano w komunikacie. Pierwszy zestaw zaczyna rozwijać się w fazie embrionalnej, a drugi po urodzeniu. Richter i jej koledzy zbadali trzy dolne szczęki tego gatunku, który zamieszkiwał region pokrywający dziś najbardziej wysuniętą na południe część Brazylii. Pod mikroskopem odkryli "rodzaj zębów zastępczych, które występują tylko u ssaków" – powiedziała.

"Był to bardzo, bardzo mały ssak, który prawdopodobnie był zwierzęciem kopiącym, żyjącym w cieniu najstarszych dinozaurów, jakie znamy z tamtego okresu" – podsumowała Richter, dodając, że nowe ustalenia mogą przyczynić się "do naszego zrozumienia ekologicznego krajobrazu tego okresu i ewolucji współczesnych ssaków".