Gdzie jest irański uran? To ponad 400 kg materiału

Iran zgromadził ponad 400 kilogramów uranu wzbogaconego do 60 proc., którego aktualna lokalizacja nie jest znana. Międzynarodowa Agencja Energii Atomowej nie jest w stanie zweryfikować, gdzie znajduje się materiał. Jak podkreśla IAEA, w Iranie doszło do degradacji bezpieczeństwa nuklearnego. Chociaż do tej pory nie ma informacji dotyczących skażenia środowiska, to jednak nadal istnieje pewne ryzyko katastrofy. Jak donosi "Financial Times", kluczowe w obecnej sytuacji jest odnalezienie 408 kg uranu wzbogaconego do 60 proc. czystości. Poziom wzbogacenia jest o tyle niebezpieczny, że jest bliski 90 proc. wymaganym do produkcji broni.

Uran wzbogacony do poziomu 60 proc. to materiał o bardzo wysokim potencjale. Do broni jądrowej wykorzystuje się zwykle uran wzbogacony do ok. 90 proc., jednak różnica między 60 a 90 proc. jest głównie techniczna. Sama ilość oraz poziom wzbogacenia sprawiają, że jest to już materiał bliski tzw. "punktu przełamania", czyli granicy między cywilnym a militarnym użyciem atomu.

W weekend amerykańskie siły zaatakowały główne ośrodki nuklearne w Iranie. Przy pomocy inwazyjnych, 30-tonowych bomb Stany Zjednoczone zaatakowały obiekty w Natanz i Fordow, w których wytwarzano wysoko wzbogacony uran. Budynek znajdujący się w Isfahanie, który służył do przechowywania oraz odbywał się tam cykl paliwowy, trafiony został pociskiem Tomahawk, który wystrzelono z amerykańskiego okrętu podwodnego. Jednak jak twierdzi Ali Shamkhani, nuklearne zdolności kraju pozostają niezachwiane.

Eskalacja sytuacji nuklearnej w Iranie nabrała tempa w 2024 roku, kiedy Teheran znacząco zwiększył produkcję wzbogaconego uranu, gromadząc materiał daleko przekraczający potrzeby cywilnego programu energetycznego.

12 czerwca Rada Gubernatorów Międzynarodowej Agencji Energii Atomowej (MAEA) zwróciła się do władz Iranu o wyjaśnienia dotyczące śladów uranu odkrytych w miejscach, które nie zostały zgłoszone jako obiekty nuklearne. 13 czerwca izraelskie siły zaatakowały główny obiekt wzbogacania w Natanz. W kolejnych dniach uderzenia objęły także Isfahan i prawdopodobnie inne obiekty nuklearne. Sytuacja stała się jeszcze bardziej niepokojąca, gdy Iran ostrzegł o możliwości przeniesienia swoich zapasów nuklearnych w bezpieczne miejsce, co oznaczałoby, że międzynarodowa społeczność może stracić trop materiału.

Jak donosi IAEA, obecnych zapasów 400 kilogramów uranu wzbogaconego do 60 proc. Iran może wyprodukować 233 kg uranu na poziomie broni w ciągu zaledwie trzech tygodni. Wystarczy to na około dziewięć bomb atomowych o sile porównywalnej z tą, która zniszczyła Hiroszimę. Przejście z 60 do 90 procent wzbogacenia, niezbędnego do broni nuklearnej, to stosunkowo niewielki krok techniczny wymagający dalszego przepuszczania materiału przez wirówki. Jednak specjaliści uspokajają, że w obecnych warunkach jest to trudne dla Teheranu.

Istnieje pewne ryzyko, które wskazuje na potencjalne użycie uranu w obecnej formie do budowy tak zwanej brudnej bomby. Urządzenie tego typu, choć nie wywoła eksplozji nuklearnej, to rozprasza materiał nuklearny za pomocą konwencjonalnych wybuchów. Działania tego typu mogą skazić teren i wywołać panikę nieporównywalną z żadnym innym atakiem terrorystycznym w historii.

Agencja Bloomberg donosi, że mimo iż istnieje możliwość, że bombardowania nie zniszczyły w pełni irańskiej infrastruktury nuklearnej, to istnieje ryzyko, że wzbogacony uran został ukryty. Taka ilość uranu mieści w 16 cylindrach o wysokości 91,4 cm, z których każdy waży około 25 kg. Są więc na tyle lekkie, że można by je nawet przenieść lub przewieźć w małym pojeździe i ukryć w nowym miejscu. Jak podkreślał dr hab. Jarosław Perkowski w rozmowie z WP Tech, uran musi być transportowany w odpowiednich warunkach, które są dostosowane do etapu produkcji.

Jak podaje Polska Agencja Prasowa, przed rozpoczęciem ataków obserwatorzy MAEA prowadzili szczegółowy nadzór nad irańskimi zapasami uranu. Kontrole odbywały się w więcej niż jednym miejscu każdego dnia, co miało zagwarantować, że cały materiał jest odpowiednio rozliczony i nie zostanie użyty do produkcji broni. Jednak po izraelskich atakach z 13 czerwca Iran zdecydował się przenieść część materiału do obiektu, który nie został zgłoszony, i to jeszcze zanim Stany Zjednoczone użyły własnych ładunków do zniszczenia ośrodków nuklearnych.

Wcześniej dziennik "New York Times" donosił, powołując się na relacje dwóch anonimowych izraelskich urzędników, że przed amerykańskim atakiem Iran wywoził z Fordo zarówno zapasy wzbogaconego uranu, jak i sprzęt. Z kolei republikański senator Markwayne Mullin, powołując się na dane wywiadowcze, w rozmowie z CNBC przekazał, że Irańczycy nie tylko nie usunęli uranu z Fordo, które później zostało zbombardowane, ale wręcz zgromadzili tam jeszcze większe ilości tego materiału, uznając to centrum za miejsce bezpieczne.

Zniknięcie takiej ilości wzbogaconego uranu i doniesienia o możliwym przeniesieniu infrastruktury nuklearnej przez Iran rodzą pytania, czy mamy do czynienia jedynie z technicznym manewrem, czy też z początkiem poważniejszego kryzysu. W obecnej sytuacji Iran mógł celowo ukryć materiał, by zabezpieczyć go przed zniszczeniem. Działanie tego typu może być też elementem gry psychologicznej prowadzonej między stronami konfliktu. Jednakże, z perspektywy międzynarodowej, każde takie działanie, pozbawione przejrzystości i nadzoru ze strony Międzynarodowej Agencji Energii Atomowej, jest sygnałem alarmowym.