Astronomiczna wiosna. Przywita nas wieloma kosmicznymi zdarzeniami

Zbliża się środa 20 marca, dzień, w którym Słońce zapoczątkuje nową porę roku - astronomiczną wiosnę. Od tego dnia, noce zaczynają się skracać, a dni stają się dłuższe. Na niebie zobaczymy jasno świecące planety, takie jak Jowisz, a także będziemy mieli okazję dostrzec Merkurego. Wiosna powita nas również kometą 12P/Pons-Brooks.

Astronomiczna wiosna rozpocznie się w środę 20 marca o godzinie 4.06. To właśnie wtedy Słońce przemierza punkt równonocy wiosennej, znanego również jako punkt Barana.

Jeżeli spojrzymy na astronomiczne układy współrzędnych, zauważymy, że okrąg, po którym Słońce zdaje się poruszać po niebie w ciągu roku, nosi nazwę ekliptyki. To właśnie w płaszczyźnie ekliptyki zawarta jest orbita Ziemi. Istnieje jednak jeszcze drugi astronomiczny układ współrzędnych, w którym występuje równik niebieski. Możemy go sobie wyobrazić jako przedłużenie w kosmos płaszczyzny równika ziemskiego. Ze względu na to, że oś obrotu Ziemi (a co za tym idzie, również równik, który jest do niej prostopadły) jest nachylona względem płaszczyzny ekliptyki, równik niebieski i ekliptyka przecinają się w dwóch punktach. Jeden z nich to punkt Barana, a drugi to punkt Wagi.

Początek astronomicznej wiosny definiowany jest poprzez przejście Słońca przez jeden z tych punktów przecięcia, a mianowicie punkt Barana. Wiosna rozpoczyna się wtedy na półkuli północnej, natomiast na półkuli południowej rozpoczyna się jesień.

Dalsza część artykułu pod materiałem wideo

W momencie, gdy Słońce znajduje się w punkcie Barana, dzień i noc są równo długie, co nazywamy równonocą. Od tego momentu noce stają się krótsze od dni. Czas, w którym możemy podziwiać obiekty na nocnym niebie, będzie się skracał w miarę upływu kolejnych dni wiosny. Na początku marca wynosił on około 12 godzin (nie licząc zmierzchu cywilnego), ale na koniec kwietnia będzie to już mniej niż 8 godzin.

Ciekawostką jest fakt, że pomimo swojej nazwy, punkt Barana nie znajduje się w gwiazdozbiorze Barana. Przesunął się poza ten gwiazdozbiór już w pierwszym wieku naszej ery i obecnie znajduje się w gwiazdozbiorze Ryb. Punkt ten powoli przemieszcza się na tle gwiazdozbiorów z powodu zmiany położenia osi obrotu Ziemi (precesji). Pełen okrąg zatacza w ciągu 25800 lat. W 2597 roku punkt Barana znajdzie się na obszarze gwiazdozbioru Wodnika.

Pomimo coraz krótszych nocy, na niebie możemy zobaczyć różne interesujące obiekty astronomiczne. Po zachodniej stronie nieba możemy zaobserwować jasno świecącego Jowisza, a krótko po zachodzie Słońca można spróbować dostrzec Merkurego: nisko nad horyzontem. W pobliżu Jowisza - nad nim - widoczny jest Uran. Aby zobaczyć tę planetę, będzie potrzebny teleskop. Urana należy szukać w pobliżu linii pomiędzy Jowiszem a grupką gwiazd zwaną Plejadami.

Jowisz przyda nam się też jako punkt orientacyjny pomocny w poszukiwaniu komety 12P/Pons-Brooks. Jest ona aktualnie widoczna wieczorem na prawo od Jowisza. Z każdym dniem będzie się do niego zbliżać na niebie. Jej obserwowana jasność jest obecnie oceniana na około 5,3 mag, co oznacza, że widać ją przez lornetkę. Najjaśniejsza ma być na początku kwietnia.

Wieczorem całkiem dobrze widoczny jest jeszcze gwiazdozbiór Oriona (patrzmy na lewo od Jowisza). Składa się z jasnych gwiazd przypominających schematyczną sylwetkę człowieka. W szczególności na środku widać trzy jasne gwiazdy w linii blisko siebie, to Pas Oriona. Jeszcze bardziej na lewo dostrzeżemy najjaśniejsza gwiazdę nocnego nieba – Syriusza. Około godziny 22 zarówno Orion, jak i Syriusz będą już zachodzić.

Sprawdźmy teraz jak wygląda niebo poranne. Wtedy po wschodniej części nieba świetnie już widzimy tzw. Trójkąt Letni. Jego wierzchołki tworzą jasne gwiazdy Wega, Deneb i Altair. Nazwa nawiązuje do lata, bowiem wtedy dobrze widać go już wieczorem i przez całą noc.

Generalnie tegoroczną wiosną z planet mamy do dyspozycji jedynie Jowisza, Merkurego i Urana w pierwszej części tej pory roku. Dopiero w drugiej połowie wiosny nad ranem coraz lepiej zacznie być widoczny Mars, Saturn, Neptun. Wenus będzie okazała dopiero gdy nadejdzie lato.

8 kwietnia nastąpi całkowite zaćmienie Słońca widoczne w Stanach Zjednoczonych i Meksyku. Natomiast 25 marca będzie półcieniowe zaćmienie Księżyca, które również nie będzie widoczne w Polsce.

Spośród rojów meteorów aktywne są Lirydy z maksimum w nocy z 22 na 23 kwietnia. W ciągu godziny możemy dostrzec do 18 meteorów. Inny rój promieniuje w maju, to Eta Akwarydy z maksimum 6 maja, potencjalnie z nawet 60 meteorami na godzinę. Wiosenne pełnie Księżyca nastąpią 25 marca, 24 kwietnia, 23 maja, a nowie 8 kwietnia, 8 maja i 6 czerwca.