Sztuczna inteligencja w czasie wojny i pokoju. Eksperci o zagrożeniach

O przyszłości sztucznej inteligencji i jej wpływowi na naukę, przemysł i życie codzienne opowiadali goście wydarzenia AI Summit 2025, które odbyło się 17 września w Polsko-Japońskiej Akademii Technik Komputerowych (PJATK) w Warszawie. Wzięli w niej udział nie tylko naukowcy i praktycy, ale także twórcy, artyści i przedstawiciele biznesu. Za nami sześć prelekcji i sześć paneli, dyskusje toczyły się wokół sektorów: AI & Digital Art, Biznes & AI, Wdrożenia & AI oraz AI & Bezpieczeństwo.

Z pewnością najwięcej emocji wzbudziła dyskusja "Quo Vadis AI?" dwóch osobistości: fizyka, artysty, prof. Andrzeja Dragana z pisarzem science-fiction i publicystą Jackiem Dukajem, którą moderował Dariusz Rosiak, dziennikarz i twórca "Raportu o stanie świata". Koncentrowała się na temacie sztucznej inteligencji i jej przyszłości. Zaproszeni goście dyskutowali o definicji inteligencji, gdzie Dragan opowiadał się za wąskim rozumieniem inteligencji jako dostrzegania analogii i operacji na symbolach, podczas gdy Dukaj prezentował szersze podejście, uwzględniające możliwości kreacji i otwartych zbiorów danych.

Rozmówcy zastanawiali się również nad konsekwencjami rozwoju AI dla ludzkich umiejętności i kultury, w tym nad zjawiskiem odwrócenia efektu Flinna [wzrost ilorazu inteligencji obserwowany od początku XX wieku w państwach zachodnich, o ok. 0,3 punktu rocznie lub trzech punktów w ciągu dekady - red.] oraz kwestią świadomości maszyn.

- Every augmentation is amputation, czyli jak [sztuczna inteligencja - red.] nam ułatwia, zastępuje nas w jakimś procesie, myśleniu, to my tracimy te zdolności. One podlegają atrofii, obumierają, więc tego procesu na skalę społeczną moim zdaniem nie da się zatrzymać - mówił Jacek Dukaj.

Dukaj doprecyzował też, że według niego, jedną z traconych kompetencji jest myślenie symboliczne, abstrakcyjne. Uważa, że jeśli kultura nie wymaga codziennego kontaktu z myśleniem symbolicznym, a technologia oferuje ułatwienia, to te "muskuły mózgu" się nie wykształcają.

Fizyk Andrzej Dragan z kolei kwestionował głębokość ludzkiego "rozumienia" i sugerował, że AI może również wzmacniać umiejętności. Według niego nasze postrzeganie świata, nawet w przypadku fizyki klasycznej, opiera się na przyzwyczajeniu i obserwacji analogii, a nie na głębokim zrozumieniu.

- To, co mi się bardzo nie podoba w tym, co powiedziałeś to to, że przyjmuję założenie, że ludzie w ogóle cokolwiek rozumieją. A tak nie jest... My mechaniki klasycznej świata klasycznego w ogóle nie rozumiemy, tylko i wyłącznie jesteśmy do niego przyzwyczajeni. Nie rozumiemy, dlaczego kamień spada. Jesteśmy wytresowani w obserwowaniu analogii. To wszystko to nie jest rozumienie - uważa Dragan.

Goście dyskutowali także o prognozach dotyczących osiągnięcia ogólnej sztucznej inteligencji (AGI), a także o relacji między ludzką inteligencją a rozwojem technologii, podając przykłady z fizyki, psychologii i teorii ewolucji.

Jednym ze szczególnie ważnych tematów było też bezpieczeństwo. Dyskusja polskich ekspertów ds. cyberbezpieczeństwa i obronności rzuciła nowe światło na to, jak AI jest faktycznie wykorzystywana na polu walki i poza nim. Zamiast skupiać się na futurystycznych wizjach, paneliści podzielili się konkretnymi przykładami i wnioskami z obecnych konfliktów. Rozmawiali o szerokim zastosowaniu AI w sektorach obronności i bezpieczeństwa, ze szczególnym uwzględnieniem sytuacji w Polsce, Izraelu i na Ukrainie.

Eksperci: Ewelina Kozłowska i Łukasz Grzybowski z Polskiej Agencji Żeglugi Powietrznej, Adam Dzwonkowski z Microsoft, Dawid Jankowski z SII Polska, Michał Orzechowski z STM Cyber oraz Jacek M. Raubo z Defense24 w panelu, który poprowadził dziennikarz Dariusz Rosiak, omawiali wykorzystanie AI w systemach defensywnych i ofensywnych, w tym w obronie przeciwlotniczej oraz zarządzaniu dużymi zbiorami danych.

Podkreślali, że choć kraje takie jak Izrael mają zaplanowaną transformację cyfrową, Ukraina natomiast adaptuje nowe rozwiązania w kontakcie z przeciwnikiem, a dla NATO kluczowa pozostaje interoperacyjność systemów między państwami członkowskimi.

- Jeżeli miałbym scharakteryzować aplikacje w Izraelu, to Cahal czy Shinbet, ale również inne służby, stosują rozwiązania cyfrowe, bardzo zaawansowane dzisiaj niemal na wszystkich tak naprawdę poziomach. I tutaj nie jest to zaskoczeniem. Zaskoczeniem jest przede wszystkim zejście z poziomu strategicznego i operacyjnego do poziomu taktycznego - mówił Jacek M. Raubo, szef analiz Grupy Defence24.

Według ekspertów, Izrael i Ukraina pokazują dwa skrajnie różne podejścia do wdrażania AI w wojsku, wynikające z odmiennych warunków strategicznych. Izrael stawia na wieloletnią, systemową transformację cyfrową. Sztuczna inteligencja jest tam wdrażana odgórnie – od poziomu strategicznego po taktyczny – obejmując m.in. analizę danych wywiadowczych (SIGINT, IMINT), targetowanie, logistykę i dowodzenie.

Z kolei Ukraina rozwija AI w warunkach frontowych. To innowacja oddolna, tworzona "na froncie", często przez małe zespoły deweloperów i inżynierów. Działają oni w warunkach niedoboru, reagując na bezpośrednie potrzeby pola walki. Ukraiński model pokazuje, że presja i improwizacja mogą prowadzić do przełomowych rozwiązań nawet bez dużych zasobów i planów długoterminowych.

Specjaliści poruszyli również tematy logistyki wojennej, autonomiczności systemów oraz wyzwań związanych z pozyskiwaniem i analizą informacji w kontekście zagrożeń cybernetycznych i działań szpiegowskich.

- Mamy teraz z tych takich najnowszych zagrożeń prompt injection, czyli taki malware, który myśli, rozmawia z modelami i adaptuje się w czasie rzeczywistym, co bardzo utrudnia detekcję. Ten malware będzie mógł obchodzić nasze zabezpieczenia, więc te zagrożenia rzeczywiście cały czas rosną - mówiła Ewelina Kozłowska, szefowa bezpieczeństwa informacji (CISO) w Polskiej Agencji Żeglugi Powietrznej.

Eksperci zgodzili się, że mimo iż oficjalnie Polska (i NATO) koncentruje się na strategii obronnej i odstraszaniu, kontekst międzynarodowy, którym jest wojna na Ukrainie i wyścig technologiczny wymuszają uwzględnienie rzeczywistości działań wojennych i stałego konfliktu w planowaniu technologicznym.

Dyskusja ekspertów jasno pokazała, że sztuczna inteligencja to narzędzie o podwójnym zastosowaniu, które redefiniuje obronność w sposób znacznie głębszy i bardziej złożony niż sugerują popularne wyobrażenia. To nie tylko broń, ale przede wszystkim narzędzie do analizy danych, czy prowadzenia wywiadu. Goście są zgodni, że AI jest dziś obecna na każdym szczeblu współczesnego konfliktu, co powoduje niekończący się wyścig technologiczny, w którym każda wdrożona innowacja natychmiast staje się celem do złamania przez przeciwnika. Pozostaje więc pytanie, czy nasze doktryny, prawo i etyka są w stanie nadążyć za tempem tych zmian, zanim będzie za późno.

Materiał powstał we współpracy z Polsko-Japońską Akademią Technik Komputerowych.