Znaleziona na dnie Morza Bałtyckiego. Pochodzi sprzed ok. 11 tys. lat

Na podwodny mur natknięto się jesienią 2021 r. Znajduje się on u wybrzeży Niemiec, na dnie Zatoki Meklemburskiej, 21 m pod powierzchnią wody. Składa się co najmniej z 1673 pojedynczych kamieni, równo położonych obok siebie na dystansie 971 m. Wysokość muru przeważnie nie przekracza jednego metra. Układ i zorganizowane rozmieszczenie sugerują, że formacja ta nie powstała w wyniku procesów naturalnych.

Naukowcy z Uniwersytetu w Kilonii, Uniwersytetu w Rostocku i Instytutu Badań Morza Bałtyckiego Leibniza zaprezentowali swoje odkrycia na łamach pisma "Proceedings of the National Academy of Sciences" (DOI: 10.1073/pnas.2312008121).

Do odkryć doszło przez przypadek. Naukowcy z Uniwersytetu w Kilonii zamierzali zbadać pokrywające morskie dno w Zatoce Meklemburskiej skorupy manganu. Wykorzystali sonar do sporządzenia mapy dna i tak natknęli się na długi, równy rząd kamieni. Większość kamieni składających się na mur to mniejsze fragmenty o rozmiarach nie przekraczających kilkudziesięciu centymetrów, ale miejscami widnieją większe głazy o długość nawet trzech m.

Biorąc pod uwagę ukształtowanie dna, badacze sądzę, że mur, określany jako Blinkerwall, powstał w pobliżu jeziora lub torfowiska. Dziś w tym miejscu Morze Bałtyckie ma głębokość 21 m. Zatem kamienny mur musiał powstać zanim poziom morza podniósł się po ostatniej epoce lodowej, co miało miejsce ok. 8500 lat temu. Naukowcy zaznaczają, że w tym czasie zostały zalane duże obszary lądu.

Na przestrzeni tysiącleci lądy zmieniały się poprzez ruchy tektoniczne, erozję i procesy klimatyczne, takie jak zlodowacenia i zmiany poziomu morza. Wiele terenów nabrzeżnych zostało pochłoniętych przez wodę, a wraz z nimi to, co w sobie skrywały. Wygląda na to, że podobny los spotkał kamienną konstrukcję.

Naukowcy skorzystali z pomocy specjalistów m.in. z Niemieckiego Centrum Lotnictwa i Kosmonautyki (DLR), by stworzyć szczegółowy, trójwymiarowy model podwodnego muru i zrekonstruować ówczesny krajobraz. Skorzystali także z pomocy nurków, by pobrać próbki i wykonać dokumentację fotograficzną. Datowanie radiowęglowe fragmentów drewna znalezionych przez zespół w osadach sugeruje, że mur mógł zostać zbudowany ok. 10 tys. - 11 tys. lat temu, pod koniec ostatniej epoki lodowcowej.

- Nasze badania wskazują, że naturalne pochodzenie podwodnego, kamiennego muru, a także konstrukcja z czasów współczesnych, na przykład związana z układaniem kabli podmorskich lub pozyskiwaniem kamienia, to mało prawdopodobne wyjaśnienia. Metodyczne ułożenie wielu małych kamieni i dużych głazów przemawiają przeciwko temu – wyjaśnia Jacob Geersen, główny autor badania.

"Obiekt stanowi jedną z najstarszych udokumentowanych budowli myśliwskich stworzonych przez człowieka na Ziemi i należy do największych znanych budowli z epoki kamienia w Europie" – piszą autorzy publikacji.

Do czego mogła służyć konstrukcja? Jako że znajdowała się przy brzegu, mogła służyć do obrony wybrzeża, ale według badaczy była do tego za niska. Być może to ruiny portu? To też jest mało prawdopodobne, bo, jak zauważają uczeni, ludność zamieszkująca ten region ponad 10 tys. lat temu nie zajmowała się zbytnio żeglugą.

"Na podstawie dostępnych informacji, najbardziej prawdopodobną funkcją Blinkerwall jest to, że konstrukcja została zbudowana i wykorzystywana jako obiekt myśliwski do przepędzania stad dużych zwierząt kopytnych" - napisali w publikacji badacze. W tamtym czasie mogły być to głównie renifery, ale także i żubry. Zwierzęta biegły wzdłuż muru i linii brzegowej jeziora czy torfowiska i wpadały prosto na czekających na nich myśliwych.

- W tamtym czasie cała populacja północnej Europy liczyła prawdopodobnie mniej niż pięć tys. osób. Jednym z głównych źródeł pożywienia były stada reniferów, które migrowały sezonowo przez polodowcowy krajobraz. Konstrukcja prawdopodobnie służyła do prowadzenia reniferów wąskim gardłem pomiędzy przyległym brzegiem jeziora a murem, gdzie myśliwi z epoki kamienia mogli łatwiej zabić zwierzynę – mówi Marcel Bradtmöller z Uniwersytetu w Rostocku.

Co sądzisz o zmianach w cyfrowym świecie? Weź udział w badaniu WP.

Podobne, prastare konstrukcje myśliwskie odnaleziono też w innych częściach świata, np. na dnie jeziora Huron w USA na głębokości 30 m. Tamtejszy kamienny mur, jak ustalili badacze, zbudowano do polowań na karibu, północnoamerykański odpowiednik renifera.

Ostatnie stada reniferów zniknęły z naszych szerokości geograficznych około 11 tys. lat temu, kiedy klimat stał się cieplejszy i duże tereny zaczęły porastać lasy. Dlatego naukowcy sądzą, że konstrukcja powstała mniej więcej w tym okresie, gdy renifery zaczęły opuszczać te tereny, czyli między 11 tys. a 8,5 tys. lat temu. Jens Auer z Państwowego Urzędu ds. Kultury i Ochrony Zabytków przyznał, że wzdłuż niemieckiego wybrzeża znanych jest wiele dobrze zachowanych stanowisk archeologicznych z epoki kamienia, ale nie znajdują się one aż tak głęboko i pochodzą głównie z okresu mezolitu i neolitu (ok. 7 000–2 500 r. p.n.e.).

Uczeni planują już dalsze badania. Wykorzystają najnowsze sonary i echosondy. Na dano zostaną wysłani nurkowie w poszukiwaniu w pobliżu konstrukcji jakichś artefaktów, które mogłyby pomóc w interpretacji funkcji konstrukcji i jej budowniczych.

Badacze chcą także dokładniej ustalić datę powstania muru. Planują w tym celu wykorzystać technikę datowania optycznie stymulowaną luminescencją, która może powiedzieć, kiedy powierzchnia kamienia była ostatnio wystawiona na działanie promieni słonecznych. Ponadto badacze zamierzają szczegółowo zrekonstruować krajobraz okolicy.

- Mamy dowody na istnienie podobnych kamiennych murów w innych miejscach Zatoki Meklemburskiej. Te również będą systematycznie badane – wyjaśnia Jens Schneider von Deimling z Uniwersytetu w Kilonii.

Źródło: Leibniz Institute for Baltic Sea Research, Science, Science Alert, fot. Ragnar1904, CC BY-SA 4.0, via Wikimedia Commons