Bez tych zwierząt nie ma roślin. Spadek ich populacji jest niebezpieczny

Wiele roślin polega na zwierzętach, które przenoszą ich nasiona w odległe miejsca. W ten sposób rośliny zwiększają swój zasięg. Ale większość gatunków rozsiewaczy nasion w Europie doświadczyła znacznego spadku populacji, co z pewnością odbije się też na roślinach od nich zależnych. Spadek liczby rozsiewaczy nasion – ptaków, ssaków, gadów i owadów, może zagrozić zdolności roślin do rozszerzania swojego zasięgu w celu radzenia sobie ze zmianą klimatu lub odzyskiwania sił po katastrofach naturalnych, jak pożary lasów.

Opis oraz rezultaty badań ukazały się na łamach pisma "Science" (DOI: 10.1126/science.ado1464).

Publikacja jest dziełem naukowców z Uniwersytetu w Coimbrze, Uniwersytetu w Aarhus i Uniwersytetu w Bristolu. Badacze, wiedząc o spadku europejskich populacji do niedawna powszechnych gatunków zwierząt roznoszących nasiona, zastanawiali się, jaki będzie to miało wpływ na rośliny. Wiadomo, że utrata siedlisk i zmiany środowiska zagrażają wielu gatunkom roślin i zwierząt, ale wpływ spadku populacji na potencjał rozprzestrzeniania się nasion był w dużej mierze nieznany. Aż do teraz.

Dalsza część artykułu pod materiałem wideo

Z prac wynika, że około jedna trzecia gatunków roślin w Europie jest zagrożona ograniczeniem populacji, ponieważ liczba rozsiewaczy nasion spada. W ramach badań naukowcy dokonali przeglądu dostępnej literatury i ustalili, jak wygląda europejska sieć rozsiewania nasion. Scharakteryzowali interakcje różnych gatunków zwierząt i roślin i określili, które budzą niewielkie, duże lub bardzo duże obawy w oparciu o stan ochrony gatunku i trajektorie populacji. Stwierdzili, że prawie jedna trzecia wszystkich interakcji między gatunkami budzi duże lub bardzo duże obawy, potencjalnie stanowiąc zagrożenie dla roślin. Naukowcy podkreślają, że w danych istnieją spore luki, a ich odkrycia wymagają dalszych badań.

Aby ustalić, które zwierzęta rozsiewają nasiona poszczególnych roślin, uczeni przeanalizowali setki interakcji między gatunkami. Przeszukali tysiące badań w 26 językach, w których wspomniano o rozsiewaniu nasion lub które koncentrowały się na jednym z ponad 900 europejskich zwierząt, które prawdopodobnie zjadają nasiona. – Projekt wymagał pewnej dozy szaleństwa, aby go zrealizować — mówi Sara Mendes z Uniwersytetu w Coimbrze.

Mendes wraz ze współpracownikami opracowała listę 592 europejskich gatunków roślin, które mają adaptacje, głównie w postaci owoców, które zachęcają zwierzęta do rozprzestrzeniania nasion. Krótko mówiąc chodzi o gatunki, o których wiadomo, że ewoluowały w tandemie z rozsiewaczami. Równocześnie powstała lista obejmująca 398 gatunków zwierząt roznoszących nasiona. Wiele gatunków zwierząt zjada nasiona wielu gatunków roślin, dlatego końcowa lista objęła ponad 5 tys. par roślin i zwierząt roznoszących ich nasiona.

Badacze zwrócili uwagę na listę rozsiewaczy nasion. Okazało się, że około jedna trzecia gatunków z listy została sklasyfikowana przez Międzynarodową Unię Ochrony Przyrody jako zagrożona lub zanikająca, co oznacza, że ich liczba maleje. Doprowadziło to uczonych do wniosku, że około jedna trzecia gatunków roślin w Europie może również być zagrożona lub zanikać.

Badacze zaznaczają, że Unia nie przeprowadziła jeszcze oceny dla 67 proc. gatunków zebranych na liście. W przypadku 80 par roślin i zwierząt roznoszących ich nasiona, zarówno roślina, jak i zwierzę są zagrożone lub zanikają.

Pomimo ogromnego zestawu danych skala problemu pozostaje nieznana. Badacze nie dysponują również dostateczną wiedzą na temat tego, które gatunki zwierząt rozprzestrzeniają nasiona rzadkich, zagrożonych gatunków roślin. Nawet w przypadku powszechnych, dobrze zbadanych gatunków nie zawsze jest jasne, którzy rozsiewacze są najważniejsi i czy inne gatunki nie przejmą ich roli, gdyby te miały zniknąć z powierzchni Ziemi.

Źródło: Science, Science X Network, fot. Biillyboy/ Wikimedia Commons/ CC BY 2.0. Na zdjęciu gajówka (Sylvia borin), ptak wędrowny, który roznosi nasiona około 60 gatunków roślin. Jego populacja maleje w całej Europie.