Ponad jedna trzecia gatunków drzew na świecie zagrożona wyginięciem. Dlaczego?

Międzynarodowa Unia Ochrony Przyrody (IUCN) od lat opracowuje "Czerwoną Listę" - globalny spis gatunków organizmów, które są zagrożone wyginięciem. Lista została opublikowana po raz pierwszy w 1963 r. Od tego czasu stała się jednym z najważniejszych narzędzi służących do oceny stanu różnorodności biologicznej na świecie. Tegoroczna aktualizacja przyniosła niepokojące informacje w sprawie stanu światowych drzew.

Po raz pierwszy większość drzew na świecie została wpisana na "Czerwoną Listę". Co więcej, według IUCN zagrożone wyginięciem jest co najmniej 16,5 tys. z ponad 47 tys. ocenionych gatunków. Czyli aż 38 proc.

Ale na tym nie koniec. Łącznie drzewa stanowią ponad jedną czwartą gatunków na Liście, a liczba tych zagrożonych jest ponad dwukrotnie większa od liczby wszystkich zagrożonych gatunków ptaków, ssaków, gadów i płazów razem wziętych.

Dalsza część artykułu pod materiałem wideo

- Drzewa bezpośrednio wspierają przetrwanie bardzo wielu gatunków. Bujne, naturalnie zróżnicowane lasy są niezbędne do łagodzenia zarówno zmiany klimatu, jak i utraty różnorodności biologicznej. Jako rozwiązanie jednego kryzysu, często przynoszą też wzajemnie wzmacniające się korzyści w walce z drugim. To sprawia, że ​​rosnąca liczba zagrożonych gatunków drzew jest tym bardziej niepokojąca - komentuje dr Dave Hole, jeden z ponad tysiąca ekspertów zaangażowanych w stworzenie analizy.

Drzewa stanowią zatem kluczowy element wielu ekosystemów. Są fundamentalne dla życia na Ziemi poprzez funkcję, jaką pełnią m.in. w cyklach obiegu węgla, wody i składników odżywczych, a także przy tworzeniu gleby i regulacji klimatu. Ich utrata oznacza więc poważne zagrożenie dla tysięcy innych roślin, grzybów i zwierząt, a w konsekwencji także i dla nas.

Zależność ludzi od drzew jest jednak znacznie szersza. Ponad 5 tys. gatunków drzew z "Czerwonej listy" IUCN jest wykorzystywanych do produkcji drewna w budownictwie, a ponad 2 tys. gatunków do produkcji leków, żywności i paliw.

- Ta analiza podkreśla, jak ważne jest chronienie i przywracanie zróżnicowanych, zdrowych ekosystemów leśnych. To poważna przestroga dla lokalnych społeczności i rdzennej ludności, która polega na lasach, dla dzikiej przyrody, która polega na drzewach i dla zwiększenia odporności lasów na zmianę klimatu - twierdzi Cleo Cunningham, ekspertka z organizacji Birdlife International.

- Bez bioróżnorodnych ekosystemów, które obejmują zdrowe i zróżnicowane populacje drzew, świat stanie w obliczu jeszcze większego zagrożenia klimatycznego niż to, z którym już się mierzymy - dodaje dr Hole.

Zagrożone wyginięciem gatunki drzew odkryto w ponad 190 państwach. Ich największy odsetek występuje na wyspach. Drzewa wyspiarskie są szczególnie narażone na wylesianie na potrzeby rozwoju miast i rolnictwa, a także na gatunki inwazyjne, szkodniki i choroby.

Raport towarzyszący aktualizacji "Czerwonej Listy" zwraca również uwagę na Amerykę Południową, gdzie występuje największa różnorodność drzew na świecie. W regionie tym zagrożonych wyginięciem jest prawie 3,5 tys. z 13,5 tys. gatunków. Główną przyczyną jest wycinka lasów pod uprawę roślin i hodowlę zwierząt gospodarskich.

Coraz większym zagrożeniem dla drzew jest też napędzana przez człowieka zmiana klimatu. Dotyczy to zwłaszcza tropików, które mierzą się m.in. z rosnącym poziomem morza oraz coraz silniejszymi i coraz częstszymi burzami.

- Nie ma wymówki, aby nie działać. Przy tak dużej liczbie zagrożonych gatunków drzew zadanie jest ogromne, ale wiele osób już się go podjęło. Wiele organizacji pozarządowych, ogrodów botanicznych, uniwersytetów i innych wykonuje świetną pracę. Niektóre kraje, takie jak Ghana, Kolumbia, Chile i Kenia, mają już wdrożone strategie krajowe - wymienia Jean-Christophe Vié, dyrektor fundacji Franklinia, która współfinansowała raport i sama chroni ponad tysiąc gatunków.

We wspomnianej Kolumbii wnioski z "Czerwonej Listy" posłużyły do opracowania planu działań na rzecz ochrony przyrody. Na przykład siedem gatunków zagrożonych i krytycznie zagrożonych magnolii zostało wykorzystanych do wyznaczenia pięciu nowych kluczowych obszarów bioróżnorodności, które zostaną objęte ochroną.

W oddalaniu zagrożenia wyginięciem pomocne są jednak różne działania – zarówno ochrona i odbudowa siedlisk, jak i tworzenie banków nasion i gromadzenie kolekcji w ogrodach botanicznych.

Eksperci zwracają przy tym uwagę, że choć drzewa warto sadzić, to należy robić to z głową. - Sposób, w jaki odbywa się ponowne zalesianie, musi zostać znacznie ulepszony, poprzez zróżnicowanie gatunków i włączenie tych zagrożonych do programów sadzenia. Rządy i ich departamenty leśnictwa, firmy i wszyscy, którzy sadzą drzewa, mogliby to z łatwością zrobić i szybko uzyskać pozytywny efekt - podsumowuje Vié.