Atacama Pathfinder Experiment w Chile, czyli w skrócie APEX, już do 10 lat bada kosmos w zakresie fal milimetrowych i submilimetrowych, pomiędzy zakresem podczerwonym a radiowym. W ciągu 10 lat na podstawie danych zebranych przez APEX opublikowano ponad 500 artykułów naukowych, a nad ich analiza pracowało prawie 2000 naukowców.
Instrument pozwala m.in. na badanie zimnego pyłu i gazu w Drodze Mlecznej i odległych galaktykach. Międzynarodowy zespół astronomów pracujący z APEX po raz pierwszy w historii zarejestrował obecność cząsteczek nadtlenku wodoru w chmurach kosmicznego gazu i pyłu. Odkrycia dokonano w obszarze oddalonym 40. lat świetlnych od Ziemi w pobliżu Ophiuchi, gwiazdy położonej w gwiazdozbiorze Wężownika. Inny zespół astronomów, korzystając z kamery LABOCA, zbadał w zakresie fal submilimetrowych zimne, pyłowe obłoki, z których w mgławicy NGC 3372 tworzą się gwiazdy. Należy ona do najjaśniejszych mgławic na niebie, ponieważ posiada liczną populację młodych i masywnych gwiazd.
Uroczystości z okazji rocznicy nie odbyły się przy samym teleskopie, bowiem znajduje się on w miejscu niezbyt przyjaznym dla człowieka – na płaskowyżu Chajnantor na wysokości 5100 metrów nad poziomem morza. Z tego powodu świętowano w położonej niżej (250. metrów n.p.m.) bazie Seuitor w San Pedro de Atacama, a do samego teleskopu uczestnicy uroczystości przyjechali jedynie na chwilę.
APEX jest radioteleskopem pracującym w zakresie fal submilimetowych. Ma średnicę 12 metrów i powstał jako test technologii przed budową sieci radioteleskopów ALMA, oddanej do użytku w ostatnich latach i również pracującej na płaskowyżu Chajnantor. Jednak rozpoczęcie obserwacji kosmosu przez ALMA nie zakończyło wcale misji naukowej APEX. Oba instrumenty uzupełniają się –. ALMA może badać dany obszar bardzo szczegółowo, a APEX wykonywać obserwacje bardziej ogólne, większych fragmentów.
W ciągu 10 lat, na podstawie danych zebranych przez APEX, opublikowano ponad 500 artykułów naukowych, a nad ich analiza pracowało prawie 2000 naukowców. Do najważniejszych badań dokonanych z udziałem tego teleskopu należy odkrycie pięciu nowych molekuł w materii międzygwiazdowej. Wykonano nim także duże przeglądy nieba w zakresie fal submilimetrowych: ATLASGAL (APEX Telescope Large Area Survey of the Galaxy) i LESS (LABOCA Survey of the Extended Chandra Deep Field South). APEX jest projektem prowadzonym wspólnie przez Max Planck Institute for Radio Astronomy (MPIfR), Onsala Space Observatory (OSO) oraz Europejskie Obserwatorium Południowe (ESO).
_ PAP / Wikimedia _
