Polskie podboje kosmiczne. Mamy być z czego dumni

Początki zainteresowania przestrzenią kosmiczną w Polsce sięgają przełomu XV i XVI wieku. Wtedy to polski astronom Mikołaj Kopernik opublikował dzieło "O obrotach sfer niebieskich", szczegółowo przedstawiając heliocentryczną wizję układu planetarnego. Wiek później, polski astronom, matematyk i konstruktor przyrządów astronomicznych Jan Heweliusz, opublikował wiele przełomowych dzieł o tematyce astronomicznej. Równolegle działał wówczas Kazimierz Siemienowicz, który opracował podstawy konstrukcji rakiet wielostopniowych.

Zainteresowanie Polaków kosmosem nabrało tempa w ubiegłym stuleciu. W 1973 roku, na pokładzie satelity Kopernik-500 (Interkosmos-9), na orbitę został wysłany pierwszy polski instrument badawczy, którego zadaniem było przeprowadzenie pomiarów promieniowania słonecznego. Trzy lata później powołano polską jednostkę badawczą, która miała całkowicie skoncentrować się na badaniach przestrzeni kosmicznej i rozwoju technologii kosmicznych. Mowa o Centrum Badań Kosmicznych Polskiej Akademii Nauk.

Szczególne znaczenie dla Polaków w kontekście poznawania kosmosu ma rok 1978. To właśnie wtedy na pokładzie statku załogowego Soyuz-30 poleciał pierwszy i jak dotąd jedyny polski astronauta Mirosław Hermaszewski. Misja z udziałem naszego rodaka trwała osiem dni, a jej celem było przeprowadzenie eksperymentów na pokładzie radzieckiej stacji kosmicznej Salut 6.

16 lat później Polska podpisała z Europejską Agencją Kosmiczną umowę o współpracy w zakresie pokojowego wykorzystania przestrzeni kosmicznej, którą rozszerzono w 2002 roku. Dzięki niej nasi rodacy mogli uczestniczyć w programach naukowych ESA, co skutkowało m.in. obecnością polskich urządzeń na większości flagowych misji badawczych Agencji. Wśród nich należy wymienić: Cassini-Huygens, Integral, Mars Express, Rosetta, Venus Express i Herschel. Warto podkreślić, że w tym samym czasie zaczęły powstawać pierwsze polskie firmy prywatne oferujące usługi oparte na technikach satelitarnych.

Aktualnie Polska bierze udział w następujących programach opcjonalnych ESA:

• Obserwacja Ziemi
• Nawigacja
• Telekomunikacja i zintegrowane aplikacje
• Loty załogowe i eksploracja
• System informacji o sytuacji w przestrzeni kosmicznej (SSA)
• Program ogólnego wsparcia technologii (GSTP)
• Program budowy instrumentów naukowych ESA (PRODEX)

Wśród najciekawszych misji z udziałem polskich instrumentów badawczych należy wymienić:

• Rosetta - CBK PAN opracowało na potrzeby misji instrument MUPUS (MUlti PUrpose Sensor for surface and subsurface science), którego zadaniem jest wbicie się w powierzchnię komety 67P/Czuriumow-Gierasimienko.
• Cassini-Huygens - misja bezzałogowej sondy kosmicznej przeznaczonej do wykonania badań Saturna. Polacy opracowali na jej potrzeby czujnik do pomiaru temperatury i przewodnictwa cieplnego.
• Herschel Space Observatory - Polacy opracowali kluczowe elementy teleskopu ESA przeznaczonego do prowadzenia obserwacji astronomicznych w zakresie dalekiej podczerwieni i fal submilimetrowych.

Wśród Polaków, którzy szczególnie interesują się kosmosem, nie sposób nie wymienić studentów. Uczestniczyli oni w większości programów edukacyjnych Europejskiej Agencji Kosmicznej, zanim Polska do niej przystąpiła. Mowa m.in. o projektach związanych z budową satelitów takich jak: Young Engineers’ Satellite 2 (YES2), SSETI Express, European Student Earth Orbiter (ESEO) i European Student Moon Orbiter (ESMO).

Warto również podkreślić, że polskie studenckie eksperymenty naukowe i technologiczne były testowane w ramach kampanii lotów parabolicznych i lotów balonów stratosferycznych.

Należy też wspomnieć o roku 2012, w którym to na orbitę okołoziemską został wyniesiony pierwszy polski studencki satelita "PW-Sat". Zadaniem urządzenia było przetestowanie pasywnego systemu deorbitacji. Satelita zbudowany w standardzie Cubesat powstał na Politechnice Warszawskiej przy współpracy z Centrum Badań Kosmicznych PAN.

Istotne było także dwukrotne zwycięstwo polskich robotów, zbudowanych przez studentów z Politechniki Białostockiej, w prestiżowym konkursie University Rover Challenge w Stanach Zjednoczonych, organizowanym przez międzynarodową organizację The Mars Society.

Polacy coraz chętniej interesują się sprawami związanymi z odkryciami kosmicznymi.

- Patrząc z własnego kosmicznego podwórka, widzimy to zainteresowanie. Choć bez wątpienia kluczowe dla zainteresowania tematyką są misje załogowe. Te w ostatnich dekadach ograniczyły się do misji na Międzynarodowej Stacji Kosmicznej, laboratorium, w którym tworzone są podwaliny długich misji księżycowych i marsjańskich - mówi w rozmowie z WP Tech Ewelina Zambrzycka-Kościelnicka z CBK PAN.