Obiecujące rezultaty testów eksperymentalnej szczepionki przeciwko HIV

Opracowanie skutecznego leku lub szczepionki, która byłaby w stanie ochronić ludzi przed HIV, od wielu już lat znajduje się w czołówce zadań do zrealizowania, jakie postawiła przed sobą współczesna medycyna. W tym kontekście naukowcy z Kalifornii podjęli próbę wytrenowania układu odpornościowego tak, by ten rozpoznawał wiele podtypów wirusa HIV. Stworzony przez nich preparat na bazie jednego z białek wirusa, okazał się mieć w testach niezwykle obiecujące wyniki.

Opis i rezultaty badań ukazały się na łamach pisma "Science" (DOI: 10.1126/science.add6502).

Obecnie szacuje się, że nosicielami wirusa HIV jest około 38,4 miliona ludzi na całym świecie, przy czym aż 2/3 z nich to mieszkańcy Afryki. Nadal nie udało się opracować skutecznego lekarstwa, które eliminowałoby wirusa HIV, jednakże przy odpowiednim leczeniu nawet osoby chore mogą żyć stosunkowo długo w dobrym zdrowiu. Istnieją również leki, które w duży stopniu są w stanie zapobiec rozwojowi infekcji. Są to leki PrEP, od "pre-exposure prophylaxis", czyli profilaktyka przedekspozycyjna.

Podstawowym problemem z jakim mierzymy się w kontekście HIV jest fakt, że u większości ludzi wirus ten nie wywołuje wystarczająco silnej reakcji immunologicznej. Właśnie to sprawia, że jest on tak groźny dla ludzkiego organizmu. A zatem podstawowym celem potencjalnej szczepionki powinno być wywołanie rozwoju przeciwciał neutralizujących, które miałyby szeroki zakres oddziaływania, nazywanych w języku angielskim broadly neutralizing antibodies (bnAb). Zresztą w podobnym tonie wypowiedział się jeden z autorów badań prof. William Schief ze Scripps Research Institute w La Jolla w Kaliforni. Jak przyznał, celem prac jest wytrenowanie układu immunologicznego do rozpoznawania szerokiego zakresu podtypów wirusa HIV.

Takie podejście powinno w efekcie sprawić, że organizm człowieka byłby w stanie skuteczniej poradzić sobie z infekcją HIV. Jeszcze bardziej interesujący jest z kolei fakt, że tego typu podejście można by zastosować także w odniesieniu do innych wirusów, takich jak betakoronawirusy oraz te wywołujące WZW typu C, czy nawet grypę.

Kluczowe jest wywołanie odpowiedniej reakcji na odpowiednio wczesnym etapie. Szczególnie istotne są tutaj konkretne prekursory bnAb – komórki typu B, których w naszym organizmie nie ma zbyt wiele. Część z nich funkcjonuje w formie zarodkowej. W momencie pojawienia się patogenu te komórki "przywiązują się" do niego, by w ciągu kolejnych tygodni wyprodukować coraz lepsze przeciwciała, które będą w stanie w pełni przymocować się np. do powierzchni wirusa, a następnie go unieszkodliwić. I na tym etapie swoją rolę powinna odegrać szczepionka.

Dotychczasowe szczepionki nie stymulowały jednak rozwoju komórek B w wystarczającej ich ilości. Jednakże wydaje się, że nauka w końcu odnotowała na tej płaszczyźnie pewien sukces. Na to przynajmniej wskazują rezultaty pierwszej fazy testów klinicznych. W trakcie tej fazy uczestnikom testów w odstępie 8 tygodni podano 2 silne dawki kandydatki szczepionkę, 2 słabe dawki tego samego preparatu lub 2 dawki placebo.

Rezultaty okazały się więcej, jak obiecujące. Okazało się, że kandydatka na szczepionkę wywołała oczekiwaną reakcję w organizmach aż u 35 z 36 osób, które otrzymały preparat. Badacze potwierdzili też, że uczestnicy nie zgłaszali żadnych poważnych skutków ubocznych. Dodanie takiej szczepionki do menu środków, jakimi dysponuje ludzkość w konfrontacji z HIV, z pewnością znacznie poprawiłoby nasze możliwości zapanowania nad szerzeniem się tego wirusa.

Autorzy badań sugerują, że aktywacja przeciwciał neutralizujących wirusa jest pierwszym krokiem do uzyskania preparatu, który poradzi sobie z epidemią wirusa HIV, jednak obecnie nie jest jasne, czy uzyskana przez preparat odpowiedź układu odpornościowego zapewni ochronę przed infekcją.

Źródło: New Scientist, IFLScience, fot. Bette Korber at Los Alamos National Laboratory