Naprawianie osi czasu. Nowe metody badawcze weryfikują historię

Nowe badanie naukowców z Australijskiego Uniwersytetu Narodowego w Canberze i Muzeum Historii Naturalnej w Londynie sprawia, że dokładnego przemyślenia wymagają dotychczasowe teorie dotyczące ewolucji gatunku ludzkiego oraz tego w jakim okresie żyły poszczególne rodzaje hominidów. Wszystko dzięki nowemu spojrzeniu na datowanie pozostałości.

Jednym z najpopularniejszych sposobów na poznanie wieku danego znaleziska jest datowanie radiowęglowe. Opiera się ono na badaniu zawartości jednego z radioaktywnych izotopów węgla. Węgiel-14 osadza się w tkankach zwierząt i roślin podczas ich życia. Nie sposób się przed nim ochronić, ponieważ tkanki każdego żywego stworzenia, owada, paproci, mamuta czy płetwala błękitnego chłoną węgiel-14 tworzący się w ziemskiej atmosferze. Kiedy jednak organizmy te umierają, to proces wchłaniania izotopu w tkanki zostaje zahamowany.

Węgiel-14 to jedyna występująca w naturze wersja tego pierwiastka, która jest radioaktywna, a jego okres połowicznego rozpadu wynosi około 5730 lat. Jeśli zatem mamy kość lub kawałek drewna, z którego starożytny mezopotamski rzemieślnik wytworzył jakiś przedmiot tych niespełna 6 tys. lat temu, to będzie w nim o połowę mniej węgla-14 niż w kawałku drewna lub kości, która powstała w ostatnich latach. Na tej podstawie uczeni dedukują przybliżony wiek znaleziska, jednak ma pewną oczywistą wadę.

W przypadku prowadzenia badań na naprawdę starych materiałach, na przykład pochodzących z czasów dinozaurów, zachowana ilość węgla-14 jest stanowczo zbyt mała, by można było na jej podstawie dokonać wiarygodnych obliczeń. Metody nie stosuje się w przypadku znalezisk, które mogą być starsze niż około 50 tys. lat, a nawet w przypadku młodszego materiału badawczego zdarzały się już fatalne pomyłki, które sugerowały, że dana próbka jest zdecydowanie młodsza, niż była w rzeczywistości.

Jedna z takich pomyłek miała miejsce w przypadku datowania na szczątkach odkrytych na wyspie Flores hominidów zwanych Homo floresinsis. Uczeni, zamiast poddać analizie radiowęglowej same szczątki, zbadali osad, w którym zostały one znalezione. W wyniku tego czas, w jakim hominidzi żyli, określono na 12 tys. lat temu, podczas gdy w rzeczywistości gatunek ten zamieszkiwał wyspę 60 tys. lat temu.

Ponowna analiza została przeprowadzona także przy pomocy radiometrii, jednak nie mierzono już poziomu węgla-14. Zespół użył techniki znanej jako datowanie uranowo-torowe. Mimo że znana jest ona już od pół wieku, to dzięki udoskonaleniu jej przez naukowców z Canberry i Londynu możliwe było osiągnięcie nieznanej dotąd precyzji.

Badanie poziomu uranu (którego okres połowicznego rozpadu wynosi 4,5 miliarda lat) jest dużo bardziej miarodajne, jednak też kłopotliwe, gdyż osadza się on głęboko w tkankach. Wcześniej, aby ustalić wiek cennego zabytku, należało przeciąć go na pół, by dostać się do niezbędnych próbek. Praktyka ta niestety prowadziła do nieodwracalnego uszkodzenia cennych zbiorów. Nowa technika miniaturyzuje cały proces i pobieranie próbek z głębi tkanki możliwe jest dzięki pomocy lasera.

Dzięki nowatorskiemu podejściu będzie można przebadać ponownie tysiące próbek z całego świata i poprawnie przypisać im wiek. Może to doprowadzić do zupełnie innego podejścia świata naukowego do historii ewolucji nas jako gatunku.