Mi‑24 – ciężki śmigłowiec bojowy. Dla załóg - "latający czołg", dla wrogów - "diabelski rydwan"

Mi-24 (w terminologii NATO: Hind) to ciężki śmigłowiec bojowy zaprojektowany przez biuro konstrukcyjne Michaiła Mila. Oblatana w 1969 roku maszyna może pełnić rolę śmigłowca szturmowego, wsparcia, a także śmigłowca transportowego. Jest to możliwe dzięki przedziałowi transportowemu, mieszczącemu do 8 żołnierzy. Uzbrojenie Mi-24 stanowią karabiny maszynowe, pociski niekierowane, kierowane pociski przeciwpancerne a nawet bomby.

Maszyna powstała jako efekt zmian, wprowadzanych w Armii Czerwonej w latach 60. Zainicjował je rozwój technologii, zwłaszcza przeciwpancernych pocisków kierowanych, a także doświadczenia wynikające z walk na Bliskim Wschodzie i południowo-wschodniej Azji.

Na ich podstawie Związek Radziecki jako pierwsze państwo świata podjął próbę umieszczenia swoich żołnierzy piechoty nie – jak dotychczas – w transporterach opancerzonych, ale w bojowych wozach piechoty, zdolnych do towarzyszenia nacierającym czołgom ma polu bitwy.

W porównaniu z transporterami czy zwykłymi ciężarówkami były to pojazdy cięższe, lepiej uzbrojone i zapewniające żołnierzom efektywniejszą ochronę. Ich zadaniem było nie tylko dowiezienie żołnierzy w pobliże rejonu walk, ale – co było nowością – transport bezpośrednio na polu bitwy, a po spieszeniu desantu zapewnienie mu wsparcia.

Według takich założeń powstał pierwszy masowo produkowany bojowy wóz piechoty – BWP 1 (ros. BMP 1). Ale co to ma wspólnego ze śmigłowcami? Podobną rolę – tylko w powietrzu – miał spełnić projektowany w latach 60. śmigłowiec Mi-24.

Odległym przodkiem Mi-24 jest śmigłowiec Mi-8. Projektując Mi-24 konstruktorzy wykorzystali część podzespołów z już istniejącego śmigłowca transportowego, w tym część układu napędowego, silniki i śmigło ogonowe.

Podczas prac projektowych rozważano kilka układów kabiny załogi. Początkowo pilot i operator uzbrojenia mieli siedzieć jak w śmigłowcu transportowym - obok siebie. Pomysł ten zastąpiono kabiną z fotelami umieszczonymi jeden za drugim.

Miejsce z przodu zajmuje operator uzbrojenia. Tylny, znajdujący się nieco wyżej fotel to stanowisko pilota. Kadłub maszyny został opancerzony - osłona pancerna chroni przed ostrzałem pociskami kalibru do 12,7 mm. Dodatkowa, tytanowa "wanna" chroni kabinę załogi. Dopancerzone są także elementy układu napędowego.

Charakterystyczny kształt kabiny Mi-24 z obłym oszkleniem to efekt doświadczeń, zebranych przez konstruktorów. Początkowo śmigłowiec był projektowany z płaskimi szybami kabiny.

Charakterystyczną cechą śmigłowca Mi-24 jest podwozie, chowane podczas lotu do wnęk w kadłubie. Zmniejsza to opory aerodynamiczne, zużycie paliwa i pozwala śmigłowcowi na osiągnięcie wysokiej prędkości maksymalnej, sięgającej 335 km/h.

Obok maszyn seryjnych, na bazie modelu Mi-24B skonstruowano śmigłowiec o oznaczeniu A-10. Była to maszyna ze znacznie zredukowaną masą, przeznaczona do bicia lotniczych rekordów. A-10 ustanowił m.in. wieloletni rekord prędkości śmigłowca, osiągając w 1978 roku prędkość ponad 368 km/h.

Uzbrojenie licznych Mi-24 stanowi umieszczony z przodu kadłuba, ruchomy, 4-lufowy karabin maszynowy JaKB-12,7, przypominający nieco amerykańskiego Miniguna.

W Mi-24P zamiast karabinu maszynowego zastosowano dwulufowe, nieruchome, umieszczone z boku kadłuba działko 30 mm. Dodatkowa broń strzelecka może być przenoszona także zasobnikach, umieszczanych pod wysięgnikami śmigłowca.

Mi-24 może być także uzbrojony w pociski niekierowane w różnych konfiguracjach, a także w przeciwpancerne pociski kierowane 9M17 Falanga lub 9K114 Szturm. Śmigłowiec może przenosić także bomby, a łączna masa uzbrojenia sięga 1500 kg.

Śmigłowiec Mi-24 ma nietypową cechę - brak symetrii części kadłuba. Ze względu na rozkład sił, działających podczas lotu na śmigłowiec, część jego kadłuba (bez kabiny załogi) i belka ogonowa są przesunięte względem osi pionowej. W praktyce wygląda to tak, jakby śmigłowiec nieco przechylał się w prawą stronę.

Mi-24, używany przez około 60 krajów, brał udział w kilkudziesięciu konfliktach w różnych rejonach świata. Prawdopodobnie najsłynniejszym z nich była radziecka inwazja na Afganistan, podczas której mudżahedini nazywali radziecki śmigłowiec "diabelskim rydwanem".

Śmigłowce Mi-24 służą w Polsce od 1978 roku, a z ich wsparcia korzystały m.in. polskie kontyngenty w Iraku i Afganistanie. Problemem polskich Mi-24 są wyczerpane od 2010 roku resursy kierowanych pocisków przeciwpancernych, przez co maszyny, nazywane często na wyrost śmigłowcami szturmowymi, są pozbawione swojej najskuteczniejszej broni.

Na początku 2021 roku, spośród 51 śmigłowców, jakie trafiły do polskiego wojska, w służbie pozostawało nie więcej niż 30 maszyn (prawdopodobnie 27).

Podczas pół wieku służby Mi-24 doczekał się licznych wersji rozwojowych i modyfikacji. Na bazie wariantu Mi-24W opracowano maszynę o nazwie Mi-35 - rozwijaną do dzisiaj wersję eksportową. Nazwę Mi-35M/Mi-24WM noszą także zmodernizowane śmigłowce, używane przez rosyjską armię.

Własną, głęboką modyfikację Mi-24 opracowała także Republika Południowej Afryki - opracowane przez firmę ATE południowoafrykańskie, zmodernizowane warianty śmigłowca noszą nazwę Super Hind.