Które kleszcze są najgroźniejsze i gdzie można je spotkać? Jak się chronić

Chociaż zwykle kleszcze kojarzą nam się ze środowiskiem leśnym, to możemy je spotkać nawet w centrum dużego miasta. Co więcej miejskie kleszcze często mogą być o wiele groźniejsze niż te, które spotykamy w lasach. Ugryzienie takich osobników może powodować śmiertelny wstrząs anafilaktyczny lub paraliż uniemożliwiający oddychania.

Do najgroźniejszych rodzajów kleszczy powszechnie występujących w Polsce możemy zaliczyć te trzy gatunki:

• Obrzeżek gołębień (gołębi) (Argas reflexus)
• Kleszcz łąkowy (Dermacentor reticulatus)
• Kleszcz pospolity (Ixodes ricinus)

Obrzeżek gołębień - kleszcz, żerujący na gołębiach i innych ptakach, m.in. jaskółkach, wróblach i ptactwie domowym. Można więc spotkać ten gatunek zarówno w kurnikach jak i centrach miasta. Ich cechą charakterystyczną jest to, że polują nocą w grupach. Obrzeżki najczęściej ukrywają się w szparach podłóg, futryn, pod parapetami, progami i tapetami, w szczelinach mebli i miejsc do spania, dlatego tak ważne jest, by odpowiednio zabezpieczać tego typu szczeliny. Ugryzienie kleszcza z tego gatunku może pozostawiać ślady na skórze do 1,5 roku.

Obrzeżki mogą również wywoływać choroby odkleszczowe, ale również powodować miejscowy paraliż. Bardzo niebezpieczne są ugryzienia w okolicy twarzy, ponieważ mogą one uniemożliwić oddychanie. Kleszcze z tego gatunku mogą również być przyczyną silnych alergii, w takim wypadku ukąszenie może skończyć się potencjalnie śmiertelnym wstrząsem anafilaktycznym. Skutkiem ukąszenia może być też zapalenie naczyń limfatycznych.

Kleszcze obrzeżki zostały zauważone w większości dużych miast w Polsce, a w części z nich, np. Poznaniu i Krakowie stanowią spory problem.

Kleszcz łąkowy – mimo że występuje głównie na północnym-wschodzie naszego kraju, to został zauważony również w pozostałych częściach Polski. Kleszcze te lubią wilgoć, dlatego można je powszechnie spotkać na pastwiskach, obrzeżach jezior i bagnistych terenach leśnych. Duże grupy obserwowano na terenie warszawskiej dzielnicy Wawer oraz w Puszczy Kampinoskiej.

Największe zagrożenie stanowią dla zwierząt, w tym dla psów i kotów. Jednak zdarza się, że atakują również ludzi, wybierając owłosione miejsca, głównie wgryzają się w skórę głowy.

Kleszcz pospolity to najczęściej spotykany gatunek, będący przyczyną takich chorób jak np. borelioza, kleszczowe zapalenie mózgu, anaplazmoza czy babeszjoza. Człowiek jest dla nich głównym źródłem pożywienia, a kleszcze można spotkać na terenie całego kraju. Podobnie, jak kleszcze łąkowe lubią wilgotne tereny, ale można je spotkać na terenie większości parków, zieleńców czy działek.

Poza dorosłymi kleszczami, niebezpieczne są również larwy i nimfy (stadium pomiędzy larwą a dorosłym osobnikiem). Niektóre z chorób mogą przenosić właśnie te - niewidzialne gołym okiem -osobniki.

Kleszcze są aktywne od marca do października lub listopada, dlatego warto wiedzieć, jak się przed nimi chronić. Ryzyko ukąszenia minimalizujemy zakładając na spacery bluzki z długimi rękawami, spodnie z długimi nogawkami, a na głowę wkładamy nakrycia głowy. Latem może to być uciążliwe, więc możemy również stosować preparaty odstraszające, zgodnie z zaleceniami producenta.

W przypadku kleszcze gniazdujących w domach, jak obrzeżek gołębi, należy starannie zabezpieczać wszystkie szpary czy pęknięcia w tynku. Można również stosować odpowiednie środki odstraszające, ale w przypadku dużej kolonii kleszczy może być konieczne wezwanie specjalistów.

Główny Inspktorat Sanitarny przygotował infografikę, która może pomóc nam właściwie chronić się przed kleszczami:

Warto również pamiętać o tym, że bardzo ważne jest szybkie i właściwe usunięcie kleszcza.

"Ocenia się, że nawet jeśli kleszcz był zakażony to w przypadku usunięcia go ze skóry do 12 godzin od momentu ukąszenia – liczba krętków boreliozy, która przedostanie się do organizmu człowieka będzie zbyt mała, aby spowodować zakażenie." – możemy przeczytać na stronie GIS.

Jak na razie szczepionki na kleszcze stosowane są jedynie u zwierząt hodowlanych, jednak warto wspomnieć, że uodparniają one jedynie na niektóre gatunki pajęczaków. Obecnie konsorcjum badawcze ANTIDotE pracuje nad wyodrębnieniem ze śliny kleszczy antygenu w ramach projektu finansowanego przez Komisję Europejską. Takie badania pozwoliły wykorzystać antygen ze śliny kleszcza, by stworzyć szczepionkę chroniącą przed ukąszeniami. Byłby to prosty sposób na zabezpieczenie przed wieloma chorobami przenoszonymi przez kleszcze. Możemy za to szczepić się na niektóre z chorób wywoływanych przez kleszcze, jednak działanie takich szczepionek nie daje 100% pewności, że nie dojdzie do powikłań po ukąszeniu kleszcza.