"Książę goblinów". Naukowcy odkryli wielkiego gada sprzed 76 mln lat
Wyobraź sobie świat, w którym olbrzymie dinozaury stąpają po ziemi, a w ich cieniu czyhają równie imponujące, choć mniejsze, drapieżniki. Właśnie taki obraz wyłania się z pustynnych terenów południowego Utah w USA, gdzie zespół naukowców dokonał przełomowego odkrycia.
Bolg amondol - artystyczna rekonstrukcja
Na łamach Royal Society Open Science naukowcy opisali nowy gatunek dużej jaszczurki, nazwanej Bolg amondol, która rzuca nowe światło na historię gadów w późnej kredzie.
Bolg amondol należy do grupy jaszczurek zwanej Monstersauria. To niezwykle długowieczna grupa, która istnieje od okresu kredowego aż po dziś dzień, a jej współczesnymi kuzynami są na przykład znane z Meksyku i USA jadowite helodermy (jaszczurki Gila i jaszczurki meksykańskie). Jaszczurki z tej grupy charakteryzowały się zazwyczaj krępą budową ciała, pokrytą kostnymi płytkami (czyli osteodermami) w skórze, tępymi pyskami i stożkowatymi zębami. Odnaleziono ją w formacji skalnej Kaiparowits, datowanej na około 75,6-76,4 miliona lat temu.
Dalsza część artykułu pod materiałem wideo
Skąd ta osobliwa nazwa? Nazwa "Bolg" pochodzi od fikcyjnego księcia goblinów i drugoplanowego antagonisty z powieści "Hobbit" J.R.R. Tolkiena, wybranego ze względu na pokrewieństwo jaszczurki z "potworami" (ang. monstersaurian affinities). Z kolei "amondol" to połączenie elfickich słów "amon-" (kopiec) i "-dol" (głowa), co odnosi się do kopcowatych, zrośniętych płytek kostnych, które pokrywały czaszkę tego gada.
Niezwykłe cechy Bolga
Bolg amondol wyróżnia się dwiema unikalnymi cechami, które wcześniej nie były w pełni rozumiane w tej grupie jaszczurek:
- Zrośnięte osteodermy (płytki kostne) na kości jarzmowej, czyli w obszarze przypominającym policzek. To cecha, która nadawała mu dodatkowy, naturalny pancerz.
- Obecność przegród autotomijnych na kręgach ogonowych. Oznacza to, że Bolg amondol miał zdolność dobrowolnego odrzucania ogona w celu ucieczki przed drapieżnikami. To bardzo ciekawe, ponieważ współczesne helodermy utraciły tę zdolność, co sugeruje, że była to pierwotna cecha Monstersauria, która później zanikła. Posiadanie zarówno pancerza, jak i odrzucanego ogona, świadczy o tym, że życie w jednym ekosystemie z takimi drapieżnikami jak dinozaury było pełne wyzwań.
Odkrycie Bolga amondola jest niezwykle ważne, ponieważ jest to najbardziej kompletna skamieniałość jaszczurki znaleziona w późnokredowej Ameryce Północnej (na paleokontynencie Laramidia). Przed tym odkryciem wiele fragmentarycznych kości dużych jaszczurek z tego okresu było zazwyczaj błędnie przypisywanych jednemu gatunkowi, Palaeosaniwa canadensis. Jednak badania nad Bolgiem amondolem i innymi nowymi znaleziskami pokazują, że w Laramidii w okresie kampanu (późna kreda) występowały co najmniej trzy odrębne linie dużych jaszczurek z grupy Monstersauria. To oznacza, że różnorodność tych prehistorycznych gadów była znacznie większa, niż wcześniej sądzono, i pilnie potrzebna jest ponowna ocena historycznych materiałów.
Obecność kilku gatunków dużych jaszczurek drapieżnych w formacji Kaiparowits wskazuje na to, że był to produktywny i stabilny ekosystem. Prawdopodobnie Bolg amondol, podobnie jak inne monstersaury, był mięsożerny i polował na większe ofiary. Jaszczurki te prawdopodobnie dzieliły środowisko i nisze ekologiczne, podobnie jak współczesne duże warany, które mogą współistnieć, zajmując różne przestrzenie lub polując o różnych porach.
Dodatkowo odkrycia te wspierają hipotezy o biogeograficznych połączeniach i wymianach faunistycznych między Ameryką Północną a Azją w okresie kredy, co było obserwowane także w przypadku wielu grup dinozaurów.
Odkrycie Bolga amondola to kluczowy krok w zrozumieniu ewolucji Monstersauria. Pokazuje ono zaskakujące bogactwo i złożoność jaszczurek w późnej kredzie i podkreśla, że mimo iż monstersaury stanowiły niewielki procent różnorodności gadów, przez co najmniej 76 milionów lat pełniły rolę dominujących, dużych drapieżników.
