Kryzys klimatyczny to też kryzys praw kobiet. Szczególnie na globalnym Południu

Prawa i dobrostan kobiet oraz zmiany klimatyczne wydają się tematami bardzo od siebie odległymi, ale jest tak tylko pozornie. Wielu badaczy przyglądających się efektom globalnego ocieplenia na świecie doszło do podobnego wniosku – uderzają one szczególnie w mniej uprzywilejowane grupy społeczne, zwłaszcza w regionach świata słabiej rozwiniętych ekonomicznie. Kobiety są jedną z tych grup. 

Na problem ten zwróciły w ostatnim czasie uwagę polskie grupy aktywistów zajmujących się walką o zaostrzenie polityki klimatycznej w naszym kraju. Oczywiście nieprzypadkowo akurat w tym momencie. 

A jak w praktyce wygląda nacisk na kobiety spowodowany przez zmiany klimatu?

Możemy się tego dowiedzieć np. z raportu Gender and Climate Change z 2016 r. autorstwa dr Sama Sellersa, naukowca z Uniwersytetu w Waszyngtonie. Raport ten został sporządzony na zlecenie Globalnego Sojuszu na rzecz Równości Płci i Klimatu (Global Gender and Climate Alliance), skupiającego się na problematyce płci i zmian klimatycznych.

Sellers przeanalizował w raporcie 130 recenzowanych badań, z których wynika, że kobiety są nieproporcjonalnie częściej niż mężczyźni obarczone wysokim ryzykiem zagrożeń dla zdrowia, wynikających ze zmian klimatycznych. Także 89 z 139 badań pokazało, że efekty zdrowotne mocniej odciskały się na kobietach. 

Czytaj też: Zaostrzenie prawa aborcyjnego pogorszy stan zdrowia kobiet w Polsce. Tak mówi nauka

Portal Carbon Brief jako przykład takich mechanizmów podaje to, że "kobiety częściej umierają na skutek fal upałów w takich krajach, jak Chiny i Indie oraz podczas cyklonów w Bangladeszu i na Filipinach". W wielu regionach świata kobiety w większym stopniu niż mężczyźni cierpią z powodu złego stanu zdrowia psychicznego, przemocy ze strony partnerów i braku bezpieczeństwa żywnościowego w następstwie ekstremalnych zdarzeń pogodowych.

Przypadków, które mocniej odczuwają mężczyźni, jest mniej. Należy do nich większe ryzyko samobójstwa w wyniku ekstremalnych zdarzeń pogodowych i większe narażenie na ryzyko wystąpienia problemów zdrowotnych związanych z pracą na świeżym powietrzu.

Jak stwierdził autor raportu, "zwiększone ryzyko, na jakie narażone są kobiety, najczęściej odzwierciedla ich pozycję w społeczeństwach, a nie różnice fizjologiczne między nimi a mężczyznami". 

Innym dokumentem, który porusza kwestię związku płci i zmiany klimatu, jest raport autorstwa Międzynarodowej Unii Ochrony Przyrody (IUCN) zatytułowany Gender-based Violence and Environment Linkages, opublikowany w bieżącym roku. To największy i najbardziej kompletny jak do tej pory raport na ten temat, który objął tysiąc źródeł.

Jego głównym wnioskiem jest to, że "zmiany klimatu i globalny kryzys degradacji środowiska naturalnego zwiększają przemoc wobec kobiet, a jednocześnie wykorzystywanie ze względu na płeć ogranicza zdolność ludzkości do radzenia sobie z kryzysami".

Do przemocy ze względu na płeć zalicza się przemoc domową, molestowanie seksualne, gwałt, wymuszoną pracę seksualną, wymuszone małżeństwo, małżeństwa z dziećmi płci żeńskiej itd. 

Sześć na dziesięć respondentów z organizacji z całego świata (których było łącznie ponad 300), stwierdziło w raporcie IUCN, że zaobserwowało przemoc ze względu na płeć w stosunku do aktywistek środowiskowych, migrantek i uchodźczyń ekologicznych. W ramach raportu odkryto ponad 80 studiów przypadków wyraźnie wykazujących takie powiązania.

Główna badaczka odpowiedzialna za raport, Cate Owren, znalazła wiele przykładów bliskich związków między przemocą ze względu na płeć i konkurencją o zasoby naturalne a wykorzystywaniem kobiet i dziewcząt.

Jak napisał portal The Guardian, jeden z przykładów takiego typu mechanizmów miał miejsce w nielegalnym przemyśle połowu ryb w południowo-wschodniej Azji oraz wschodniej i południowej Afryce. W tych właśnie regionach rybacy odmawiali sprzedaży pożywienia kobietom, jeśli te nie zechciały uprawiać z nimi seksu. Tego rodzaju zjawiska występowały także w innych regionach – według raportu nielegalny wyrąb lasów i handel węglem drzewnym w Demokratycznej Republice Konga jest powiązany z wykorzystywaniem seksualnym, a w Kolumbii i Peru działanie nielegalnych kopalni jest silnie związane ze wzrostem handlu ludźmi w celach seksualnych.

Istnieją również liczne przykłady przemocy, także seksualnej, wobec aktywistek zajmujących się ochroną środowiska i klimatu. Ma to na celu zastraszenie ich oraz zniechęcenie innych do działania. Przemoc i wykorzystywanie kobiet tłamsi więc także ich potencjał do zatrzymania tych procesów.

Czytaj też: Polki walczą o prawa. Co sądzą eksperci o wypowiedzeniu konwencji antyprzemocowej?